بانکداری آف‌شور (Offshore) و حساب‌ آف‌شور چیست؟

گسترش فعالیت‌های اقتصادی افراد و شرکت‌ها به کشورهای مختلف نیاز به جابه‌جایی پول و تراکنش‌های مالی را در سطح بین‌المللی افزایش داده است. ازاین‌رو، بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی به‌عنوان مهم‌ترین واسطه تبادلات مالی تلاش می‌کنند نقش گسترده‌تری در تسهیل تراکنش‌های مالی ایفا کنند.

بانکداری آف‌شور و حساب‌های آف‌شور یکی از خدماتی است که بانک‌ها برای فراهم‌کردن امکان انتقال پول در سطح بین‌المللی ارائه می‌کنند. اصطلاح آف‌شور که در فارسی به‌معنای «فراساحل» است، تا حدودی مفهوم این حوزه و گستره خدمات آن را شرح می‌دهد. در این مطلب، قصد داریم بانکداری و حساب‌های بانکی آف‌شور را بررسی کنیم؛ پس همراه ما باشید تا ببینیم بانکداری آف‌شور چه کاربردهایی دارد و چه کسانی می‌توانند از این خدمات استفاده کنند.

بانکداری آف‌شور (Offshore) و حساب‌های آف‌شور چیست؟

حساب بانکی آف‌شور به حسابی گفته می‌شود که در کشور یا منطقه‌ای غیر از محل اقامت شما افتتاح شود. اصطلاح آف‌شور دراصل به جزایر مانش برمی‌گردد که به‌دلیل دوری از سواحل انگلستان به آن آف‌شور (فراساحل) گفته می‌شد؛ اما امروزه کاربرد این اصطلاح گسترش یافته است و به همه بانک‌هایی اطلاق می‌شود که خدمات مشابه ارائه می‌دهند.

درباره بانک‌های آف‌شور سیاه‌نمایی بسیاری شده است. وقتی از بانک آف‌شور صحبت می‌شود، پیش از هر چیزی تصویر افراد بسیار ثروتمندی به ذهنمان می‌آید که ثروت خود را برای پول‌شویی یا فرار از مالیات در بانک‌های مخفی می‌گذارند. طبقه پول‌دار جامعه بیش از دیگران از بانکداری آف‌شور استفاده یا سوءاستفاده کرده‌اند؛ اما مفهوم بانکداری آف‌شور منفی نیست.

حساب‌های بانکی آف‌شور شبیه همان حساب‌های معمولی هستند که در بسیاری از بانک‌های بزرگ می‌توان افتتاح کرد. برخلاف تصور مردم، برای افتتاح حساب بانکی آف‌شور الزاماً نباید پول هنگفت یا انگیزه‌های مجرمانه داشته باشید؛ یعنی همه افرادی که در خارج از کشورشان کار می‌کنند یا به کشورهای مختلف زیاد رفت‌وآمد می‌کنند یا به‌طورمرتب میان چند کشور پول جابه‌جا می‌کنند، می‌توانند از مزایای حساب‌های بانکی آف‌شور بهره‌مند شوند.

بانک‌های آف‌شور خدماتی مثل دریافت‌‌وپرداخت و نگه‌داری پول و افتتاح حساب‌های پس‌انداز و سرمایه‌گذاری با یک یا چند ارز خارجی را ارائه می‌دهند. در چند سال اخیر، بسیاری از کشورها به‌نوعی از بانکداری آف‌شور استفاده می‌کنند؛ اما کشورهایی مانند سوئیس، بلیز، سنگاپور، جزایر کیمن، جزایر مانش و جزیره من (Isle of Man) مشهورترین آن‌ها هستند.

انواع حساب‌‎های آف‌شور

رایج‌ترین نوع حساب‌های آف‌شور، حساب‌های پس‌انداز هستند که معمولاً با سود ثابت یا متغیر ارائه می‌شوند. حساب‌هایی که سود متغیر می‌دهند، امکان دسترسی به اصل پول را نیز دارند؛ اما در حساب‌های دارای سود ثابت تا مدت مشخصی (معمولاً بین یک تا پنج سال) نمی‌توان به اصل پول دسترسی داشت.

بسیاری از بانک‌های تجاری خدمات حساب‌های جاری آف‌شور نظیر عرضه کارت نقدی و کارت اعتباری و انجام عملیات بانکی روزانه را ارائه می‌دهند؛ البته ارز مربوط به این حساب‌ها یا ارز رایج کشور محل افتتاح حساب است یا چند ارز خارجی مشخص. ناگفته نماند حساب‌های جاری آف‌شور خدمات بانکداری اینترنتی یا موبایلی و تراکنش‌های بین‌المللی ارزان و خدمات دیگری مانند وام یا بیمه هم دارند. بسیاری از بانک‌ها علاوه‌بر حساب‌های عادی، حساب‌های تجاری آف‌شور هم باز می‌کنند. این نوع حساب‌ها برای کسانی بسیار کاربردی است که شرکت‌های فراساحلی دارند.

چرا باید حساب بانکی آف‌شور داشته باشیم؟

مردم به‌دلایل مختلفی حساب آف‌شور افتتاح می‌کنند. کسانی که در بیش از یک کشور زندگی می‌کنند یا کسب‌وکاری در یک کشور خارجی دارند، با حساب‌های آف‌شور راحت‌تر می‌توانند امور مالی خود را سامان‌دهی کنند. برخی از کاربردهای حساب آف‌شور عبارت‌اند از:

• استفاده از چند ارز در یک حساب بانکی برای اینکه بتوان با ارزهای مختلف فرایند دریافت و پرداخت را انجام داد.
• بهره‌مندی از خدمات بیشتر مانند مبادله ارزهای خارجی برای تثبیت نرخ ارز: چنین امکانی برای کسانی بسیار مهم است که مبادلات بین‌المللی دارند؛ چراکه با تبدیل سریع ارزهای استفاده‌شده به ارزهای قدرتمندتر، خیالشان از بابت نوسان‌های ارزی راحت می‌شود.
• سهولت انجام تراکنش‌های مالی میان چند کشور با یک بانک که برای کسب‌وکارهای دارای شعبه‌های متعدد در چندین کشور بسیار ایدئال است.
• امنیت بانکداری آف‌شور برای کسانی که در کشورهای بی‌ثبات ازلحاظ سیاسی یا اقتصادی زندگی می‌کنند، می‌تواند گزینه‌ای مناسب به‌منظور حفظ دارایی‌هایشان باشد. پولی که در حساب آف‌شور ذخیره می‌شود، از مشکلات داخلی کشورها در امان است.
• کسانی که قصد دارند به کشور دیگری مهاجرت کنند، می‌توانند با استفاده از بانکداری آف‌شور پیش از مهاجرت به آن کشور حساب بانکی داشته باشند.

هزینه بازکردن حساب بانکی آف‌شور چقدر است؟

بیشتر بانک‌ها برای افتتاح حساب آف‌شور چندصد دلار هزینه و مدارک خاصی طلب می‌کنند. اگر این هزینه و مدارک مدنظر را ارائه کنید، در چند روز حساب شما افتتاح می‌شود. شاید برایتان سؤال باشد که اگر فقط با ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار بتوان حساب آف‌شور ایجاد کرد؛ پس درآمد این بانک‌ها از کجاست؟

درآمد بسیاری از بانک‌های آف‌شور از انجام تراکنش‌های بین‌المللی است که در آن، مقدار زیادی پول جابه‌جا می‌شود. این بانک‌ها خدمات مالی دیگری همچون سرمایه‌گذاری و حساب‌های کارگزاری و خدمات مدیریت سرمایه ارائه می‌دهند که درآمدی بیش از بانکداری برای این مؤسسه‌ها مالی به‌ارمغان می‌آورد. امروزه به‌لطف وجود اینترنت، هرکسی می‌تواند به‌راحتی درباره هر بانک آف‌شوری تحقیق کند و پول خود را به بهترین بانک انتقال دهد.

چه کشورهایی حساب‌های آف‌شور ارائه می‌کنند؟

کشورهای بسیاری بانکداری آف‌شور دارند. برخی از کشورهای مشهور برای بانکداری آف‌شور، کشورهایی هستند که بهشت مالیاتی به‌شمار می‌روند. این کشورها یا حوزه‌های قضایی مالیات بسیار کم یا صفر از افراد و شرکت‌ها اخذ می‌کنند. کشورهایی مانند سوئیس و پاناما و جزایر کیمن (Cayman Islands) از این دسته هستند. شایان ذکر است هنگ‌کنگ، بلیز، برمودا، سنگاپور و آلمان هم ازجمله مناطق محبوب برای بانکداری آف‌شور به‌حساب می‌آیند.

اردیبهشت‌۱۴۰۱، در ایران هم اولین بانک آف‌شور مجوز تأسیس در جزیره کیش را دریافت کرد. درحال‌حاضر، این بانک در مرحله جذب سرمایه است و چندین سرمایه‌گذار خارجی برای سرمایه‌گذاری در آن اعلام آمادگی کرده‌اند. همچنین، بانک مرکزی ایران اعلام کرده است که از‌این‌پس به درخواست تأسیس بانک‌های آف‌شور در مناطق آزاد تجاری‌صنعتی رسیدگی خواهد کرد.

کدام بانک‌ها و اپلیکیشن‌ها حساب بانکی آف‌شور دارند؟

درادامه، به نام بانک‌هایی اشاره خواهیم کرد که در کشورهای مختلف خدمات آف‌شور را ارائه می‌کنند:

• بلژیک: بانک‌ دلن (Bank Delen) و بانک دو گروف پترکام (Bank de Groof Petercam) و کی‌بی‌سی بانک (KBC Bank)
• فرانسه: بی‌ان‌پی پاریبا (BNP Paribas)، بی‌پی‌سی‌ای (BPCE)، کردیت اگریکول (Crédit Agricole) و کردیت موتوئل (Crédit Mutuel)
• آلمان: کومرتس‌بانک (Commerzbank) و دویچه بانک (Deutsche Bank)
• هلند: ای‌بی‌ان آمرو (ABN AMRO)، آی‌ان‌جی (ING)، میس پیرسون (MeesPierson)، رابوبانک (Rabobank) و وان لانشوت (Van Lanschot)
• قطر: بانک ملی قطر (Qatar National Bank)
• سوئیس: بی‌سی‌جی‌ای (BCGE)، بی‌سی‌ان (BCN)، جولیوس بائر (Julius Baer) و وانتوبل (Vontobel)
• امارات متحده عربی: بانک ابوظبی (Abu Dhabi Bank) و بانک تجاری دبی (Commercial Bank of Dubai) و بانک عربی متحد (United Arab Bank)
• انگلیس: بارکلیز (Barclays)، کوتز (Coutts)، اچ‌اس‌بی‌سی (HSBC)، لویدز (Lloyds) و روتشیلدز (Rothschilds)
• بانک‌های سایر کشورها: دی‌بی‌اس بانک در سنگاپور (DBS Bank) و تی‌دی بانک در کانادا (TD Bank) و ولز فارگو در آمریکا (Wells Fargo)

امور مالی در جهان به‌سرعت در حال حرکت به‌سمت بانکداری موبایلی و آنلاین است. بانک‌های آف‌شور هم از این رقابت عقب نمانده‌اند و در سال‌های گذشته، نرم‌افزارهای متعددی روانه بازار کرده‌اند. ای‌کورنس (Acorns)، بترمنت (Betterment)، سوفی (Sofi)، استش (Stash) و ولث‌فرانت (Wealthfront) جزو نرم‌افزارهای معروف در حوزه بانکداری و حساب‌های بانکی آف‌شور هستند.

چگونه حساب بانکی آف‌شور باز کنیم؟

فرایندها و مدارک لازم برای بازکردن حساب بانکی آف‌شور تفاوت چندانی با حساب‌های معمولی ندارد و اطلاعات لازم همان اطلاعات عادی مانند نام و نام‌خانوادگی و تاریخ تولد و نشانی است. مدارک لازم هم همان مدارک همیشگی است؛ یعنی گذرنامه یا دیگر مدارک شناسایی و گواهی نشانی و گواهی درآمد.

ناگفته نماند بانک‌های آف‌شور مدارک دیگری هم می‌خواهند. این اقدامی است که بانک‌های یادشده به‌تازگی برای مقابله با فرایندهای کلاه‌برداری و پول‌شویی انجام می‌دهند. برخی از این مدارک و اطلاعات عبارت‌اند از:

• اطلاعات بانکی فعلی مانند گزارش گردش حساب یا معرفی‌نامه‌ای که نشان دهد اطلاعات مالی شما درست است
• جزئیات تراکنش‌های مالی روزانه
• اطلاعات مربوط به نوع حسابی که می‌خواهید باز کنید؛ مثلاً اگر می‌خواهید حساب پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری باز کنید، اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاری‌ها یا اسناد مربوط به املاکتان
• ارائه مدارک شرکتی در‌صورتی‌که می‌خواهید حساب تجاری باز کنید؛ ازجمله شماره ثبت و کشور محل ثبت شرکت

این احتمال وجود دارد که بانک آف‌شور حداقل مدارک را برای افتتاح حساب از شما بخواهد؛ اما در آن صورت نیز، باید تأیید کنید که می‌توانید دیگر مدارک درخواستی بانک را در مواقع لازم ارائه دهید.

حساب آف‌شور برای ایرانیان

در همه تراکنش‌های مالی ایرانیان که یک سوی آن خارج از کشور است، مسئله تحریم‌ها وجود دارد. موضوع بانک‌های آف‌شور هم از این قاعده مستثنی نیست؛ ازاین‌رو، اشخاص و شرکت‌های ایرانی باید همیشه توجه کنند که ممکن است نتوانند مراحل افتتاح حساب آف‌شور را تکمیل کنند. حتی اگر موفق شوید حساب آف‌شور باز کنید، احتمال دارد حسابتان مسدود شود و برای انتقال پول با مشکل مواجه شوید.

پیش‌تر هم اشاره کردیم که بانک‌های آف‌شور آن‌طور که برخی‌ها فکر می‌کنند، غیرشفاف و خارج از نظارت نیستند. همه تراکنش‌های مالی در این بانک‌ها مانند سایر بانک‌های دیگر کاملاً شفاف و رصد‌شدنی است. بانک‌های آف‌شور از برخی مقررات مالی کشورهای محل استقرارشان مستثنی هستند؛ اما هیچ مصونیت و استثنایی در‌قبال قوانین بین‌المللی و مرتبط با تحریم‌ها ندارند.

مزایا و معایب حساب‌های بانکی آف‌شور

استفاده از بانک‌های آف‌شور مزایا و معایبی دارد که هرکسی باید با‌‌توجه‌‌به هدفش از افتتاح حساب آف‌شور، آن‌ها را بررسی کند.

مزایا

انعطاف‌پذیری: دسترسی به پول در کشورهای دیگر و انجام امور مالی بین‌المللی ازطریق حساب‌های آف‌شور بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از حساب‌های بانک‌های داخلی است.

منافع مالی: حساب‌های آف‌شور معمولاً سود بیشتر و مالیات کمتری از بانک‌های داخلی دارند.

تنوع‌بخشی: اگر قصد دارید در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کنید، بانکداری آف‌شور به شما امکان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خود را در کشورهای مختلف انجام دهید و مجبور نباشید که همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد بگذارید.

حریم خصوصی: بانک‌های آف‌شور حریم خصوصی امن‌تری درمقایسه‌با بانک‌های داخلی دارند. این بانک‌ها توافق‌نامه‌های محرمانگی با مشتریان خود منعقد می‌کنند که بر‌اساس آن هیچ‌یک از اطلاعات شخصی مشتریان در‌اختیار طرف‌های ثالث قرار نمی‌گیرد. ناگفته نماند برخی از بانک‌ها حتی حساب‌های بی‌نام (ناشناس) دارند.

معایب

سپرده بیشتر: برخی از حساب‌های بانکی آف‌شور سپرده اولیه بسیار زیادی می‌خواهند و حتی گاهی اوقات مشتری باید همیشه سپرده‌ای حداقلی در حسابش داشته باشد.

هزینه‌های بیشتر: هزینه تراکنش و کارمزدهای اداری بانک‌های آف‌شور معمولاً بیشتر از بانک‌های داخلی است. به‌همین‌دلیل، پیش از افتتاح حساب آف‌شور، فهرستی از کارمزدها و هزینه‌های بانک مدنظر خود را تهیه کنید.

پوشش بیمه‌ای اندک: بانک‌های آف‌شور برای کسانی که در کشورهای بی‌ثبات از‌لحاظ سیاسی و اقتصادی بی‌ثبات زندگی می‌کنند، امنیت مالی فراوانی فراهم می‌کنند؛ اما این بانک‌ها برنامه‌های تضمینی کافی برای حفاظت از دارایی‌های موجود ندارند. برای مثال، بانک‌های آف‌شور زیرپوشش طرح ضمانت سپرده اتحادیه اروپا (EU Deposit Guarantee Schemes) نیستند. این طرح بخشی از سپرده مشتریان را درصورت ورشکستگی بانک بازمی‌گرداند. با‌این‌حال، برخی کشورها طرح‌های حمایتی و بیمه‌ای جداگانه‌ای برای بانک‌های آف‌شور دارند.

دیدگاه‌های عمومی درباره حساب‌های آف‌شور

کلاه‌برداری و پول‌شویی

در سال‌های گذشته، به شهرت بانکداری آف‌شور تا حدودی خدشه وارد شده است. با‌توجه‌به رسوایی‌های بزرگ فراوانی که این بانک‌ها تجربه کرده‌اند، این شهرت منفی چندان هم بی‌دلیل نیست. برای نمونه، چند سال پیش با افشای اسناد پاناما مشخص شد اشخاص و شرکت‌های ثروتمندی از سراسر جهان از حساب‌های آف‌شور برای فرار مالیاتی و فرار از حسابرسی و کلاه‌برداری استفاده می‌کردند. در‌حال‌حاضر، خسارت کلاه‌برداری در سراسر جهان رقم هنگفت ۵.۱‌تریلیون دلار در سال است. در همین حال، برآورد صندوق بین‌المللی پول (IMF) حاکی از آن است که هرساله مبلغی بین ۵۰۰ تا ۶۰۰میلیارد دلار فرار مالیاتی در جهان روی می‌دهد.

اقدامات مختلفی در سطح ملی و بین‌المللی در حال انجام است تا از سوءاستفاده از بانک‌های آف‌شور برای کلاه‌برداری و فرار مالیاتی جلوگیری شود. به‌عنوان مثال، اتحادیه اروپا سال گذشته دستورالعمل جدیدی برای مقابله با فرار مالیاتی تصویب کرد که شامل اقدامات و الزامات سخت‌گیرانه‌تری در گزارش‌دهی است تا از انتقال سود ازطریق شرکت‌ها به مناطق دارای مالیات کمتر جلوگیری کند. علاوه‌براین، اقدامات قانونی متعدد دیگری برای مقابله با پول‌شویی در این اتحادیه انجام شده است. متأسفانه این پرونده‌های پرسروصدا روی اعتبار بانکداری آف‌شور به‌عنوان مفهومی کلی تأثیر منفی گذاشته است. با‌این‌همه، داشتن حساب آف‌شور هیچ مشکلی ندارد و هرکسی که می‌خواهد امور مالی خود را به خارج منتقل کند، می‌تواند این کار را انجام دهد.

آیا بانکداری آف‌شور قانونی است؟

بانکداری آف‌شور کاملاً قانونی است. بسیاری از بانک‌های مشهور خدمات آف‌شور ارائه می‌دهند و تا زمانی که مطابق قوانین و مقررات رفتار کنید، همه‌چیز شفاف و قانونی است؛ اما استفاده از حساب‌های آف‌شور در موارد زیر خلاف قانون است:

• فرار از مالیات یا خودداری از پرداخت مالیات بر درآمد
• پنهان‌کردن پولی که به مراجع مالیاتی مرتبط اعلام نشده است
• نگه‌داری از پولی که از راه‌های غیرقانونی کسب شده است

قوانین مالیاتی برخی کشورها بسیار پیچیده است؛ به‌همین‌دلیل پیش از افتتاح حساب آف‌شور، قوانین کشور خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید طبق مقررات عمل می‌کنید. فراموش نکنید که استفاده غیرقانونی از حساب‌های آف‌شور ممکن است جریمه‌های سنگین یا حتی حبس به‌دنبال داشته باشد. اگر از قوانین و مقررات بانکداری آف‌شور کاملاً آگاهی ندارید، بهتر است از کارشناسان مالیاتی مشاوره بگیرید.

آیا بانکداری آف‌شور امنیت دارد؟

اگر از بانک آف‌شور در کشور دارای ثبات اقتصادی مثل آلمان یا سوئیس استفاده کنید، بانکداری آف‌شور راهی ایمن و مطمئن برای مدیریت پول شماست؛ اما باید توجه کنید که حساب‌های بانکی آف‌شور از ضمانت‌های مشابه بانک‌های داخلی بی‌بهره‌اند. برای مثال، برنامه‌های تضمینی دولت مرکزی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا فقط سقف مشخصی از دارایی را در‌مقابل بحران‌های اقتصادی یا ورشکستگی بانک‌ها پشتیبانی می‌کنند. بانک‌های آف‌شور در بسیاری از کشورها برنامه‌های خاص خود را برای بیمه دارایی‌ها دارند. شایان ذکر است که برای این موارد باید پیش از افتتاح حساب، به‌اندازه کافی بررسی و تحقیق یا با فردی متخصص مشاوره کنید.

جمع‌بندی

بانکداری آف‌شور همان بانکداری رایج است که خدمات خود را با تسهیلات خاصی مثل مالیات کمتر و با یک یا چند ارز خارجی به افراد غیرمقیم ارائه می‌دهد. این تسهیلات باعث شده است که گاهی اوقات از بانکداری آف‌شور برای فرار از مالیات و پنهان‌کردن پول ناشی از فعالیت‌های غیرقانونی و پول‌شویی سوءاستفاده شود. اگرچه افشای چنین سوءاستفاده‌هایی به نام و شهرت بانکداری آف‌شور آسیب زده است، باید بدانیم که بانکداری آف‌شور اصالتاً نوعی فعالیت مالی قانونی تحت نظارت و تابع مقررات مالی است.

مهم‌ترین کاربرد بانکداری آف‌شور برای اشخاص یا شرکت‌هایی است که در کشورهای خارجی فعالیت مالی می‌کنند و می‌خواهند تراکنش‌های بین‌المللی را با ارزهای مختلف انجام دهند. نکته دیگر اینکه حساب‌های بانکی آف‌شور فقط برای ثروتمندان نیست؛ بلکه هرکسی می‌تواند برای انجام امور مالی در کشورهای خارجی و با ارزهای خارجی حساب آف‌شور داشته باشد.

ازآن‌جاکه بانک‌های آف‌شور در کشوری غیر از محل اقامت مستقر هستند، کسانی که قصد دارند از خدمات آف‌شور استفاده کنند، باید هم از قوانین مالی کشور خود و هم از قوانین کشور هدف به‌اندازه کافی آگاهی داشته باشند. ضرورت آگاهی از این قوانین برای افراد و شرکت‌های ایرانی دوچندان است؛ چون به‌دلیل تحریم‌های وضع‌شده علیه کشورمان، ایرانیان با ریسک‌های بیشتری مواجه هستند.

با‌‌‌توجه‌‌به آنچه درباره بانکداری آف‌شور گفتیم، دیدگاه شما درباره استفاده از حساب‌های آف‌شور چیست؟