صرافی غیرمتمرکز یا DEX چیست؟ معرفی بهترین صرافی های غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۴

در ابتدای ظهور ارزهای دیجیتال، مبادلات این ارزها در تالارهای گفت‌وگو و شبکه‌های اجتماعی به‌صورت کاملاً فردی انجام می‌شد؛ اما به‌مرورزمان نهادهای واسطی با عنوان صرافی‌های ارزهای دیجیتال پا به عرصه گذاشتند. مشکل صرافی‌های ارز دیجیتال این بود که متمرکز بودند؛ بنابراین ایده صرافی غیرمتمرکز یا DEX از همینجا شکل گرفت.

دغدغه‌های دیگری مانند امنیت، کنترل کاربر بر دارایی‌های خود و حریم خصوصی هم به محبوبیت بیشتر صرافی‌های غیرمتمرکز دامن زدند. در این مقاله، می‌خواهیم بدانیم که صرافی غیرمتمرکز یا DEX چیست و نحوه کارکرد آن چگونه است. همچنین بهترین صرافی های غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۴ را معرفی خواهیم کرد؛ پس با ما تا پایان این مطلب همراه باشید.

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

صرافی غیرمتمرکز یا Decentralized Exchange (به‌اختصار DEX) پلتفرمی است که در آن کاربران ارزهای دیجیتال را بدون واسطه و به‌صورت همتا‌به‌همتا با یکدیگر مبادله می‌کنند. روش خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی غیرمتمرکز بسیار شبیه به صرافی‌های سنتی است. البته با این تفاوت که روی بلاک چین ساخته شده و همه کارها به‌طور خودکار و بدون نیاز به واسطه و مجوز انجام می‌شود. یونی‌سواپ (Uniswap)، پنکیک‌سواپ (PancakeSwap)، کرو (Curve)، سوشی‌سواپ (SushiSwap) و تریدر جو (TraderJoe) چند نمونه از معروف‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز هستند.

حتماً شما هم ورود خود به دنیای ارزهای دیجیتال را با ساخت حساب، پرکردن فرم اطلاعات فردی، ایجاد رمزعبور، تأیید اطلاعات و گذراندن مراحل احراز هویت و واریز پول از حساب بانکی شروع کرده و سپس معامله انجام داده‌اید؛ اما باید بدانید که در صرافی‌های غیرمتمرکز این‌طور نیست. در این صرافی‌ها، بدون نیاز به هیچ‌یک از این مراحل می‌توانید مبادله ارزهای دیجیتال را شروع کنید. فقط کافی است که کیف پول خود را به پلتفرم متصل کنید.

پلتفرم‌های غیرمتمرکز برخلاف صرافی‌های متمرکز غیرامانی هستند؛ یعنی این امکان را به کاربران می‌دهند تا هنگام استفاده از این پلتفرم‌ها مالکیت کلیدهای خصوصی (Private Keys) خود را در‌اختیار داشته باشند. بنابراین، با این شیوه ارزهای دیجیتال در کیف پول خودتان باقی می‌ماند و هر‌زمان به تراکنشی نیاز باشد، با استفاده از همان کیف پول آن را تأیید و منتقل می‌کنید.

پلتفرم‌های غیرمتمرکز نهاد مرکزی ندارند؛ بلکه مبتنی‌بر قراردادهای هوشمند خودکاری هستند که تراکنش‌ها را پیگیری و در بلاک چین ثبت می‌کنند. گفتنی است همه صرافی‌های غیرمتمرکز یکسان نیستند؛ چون برخی از پلتفرم‌ها از نوعی دفتر سفارش سنتی در‌کنار پروتکل نقدینگی استفاده می‌کنند.

تاریخچه صرافی غیرمتمرکز

زمانی‌که بیت کوین در سال ۲۰۰۹ راه‌اندازی شد، صرافی یا پلتفرم اختصاصی برای خریدوفروش آن وجود نداشت. اولین صرافی‌هایی که برای این کار راه‌اندازی شدند، صرافی‌های متمرکز بودند؛ اما ماهیت صرافی متمرکز با هدف اصلی بیت کوین، یعنی نظام مالی غیرمتمرکز و همتابه‌همتا، در تضاد بود. علاوه‌بر‌این، صرافی‌های متمرکز هدفی جذاب برای هکرها بودند و در این صرافی‌ها، نمونه‌های فراوانی از هک و سرقت دارایی‌های کاربران اتفاق افتاد.

همین مسائل باعث شد که ایده نوعی صرافی مطرح شود که هم‌سو با هدف اصلی بیت کوین بود. اولین صرافی غیرمتمرکز سال ۲۰۱۴ با نام ان‌اکس‌تی اَسِت اکسچینج (NXT Asset Exchange) راه‌اندازی شد؛ اما این صرافی فقط دارایی‌های داخلی خود را با توکن مخصوصش، یعنی NXT، مبادله می‌کرد.

۲۰۱۴ سالِ شکوفایی صرافی‌های غیرمتمرکز بود و در همان زمان، فعالان ارزهای دیجیتال پی بردند که نیازی جدی به پلتفرم‌های تبادلاتی غیرمتمرکز وجود دارد.

در‌این‌میان، پلتفرم بلاک‌نت (Blocknet) دریافته بود برای ایجاد صرافی واقعاً غیرمتمرکز باید همه چهار مرحله معامله، یعنی «سپرده‌گذاری»، «ارسال سفارش»، «انطباق سفارش» و «تبادل توکن‌ها»، غیرمتمرکز باشد؛ ازاین‌رو، اعلام کرد که قصد دارد چنین پلتفرمی را ایجاد کند.

درنهایت، بلاک‌نت پروتکلش را طراحی و اولین صرافی غیرمتمرکز را با نام بلاک دکس (Block DX) و در قالب نرم‌افزار غیرمتمرکز (dApp) روی آن ایجاد کرد.

صرافی غیرمتمرکز چگونه کار می‌کند؟

صرافی‌های غیرمتمرکز روی بلاک چین‌هایی ساخته شده‌اند که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند. کاربران دارایی‌های دیجیتال خود را روی این قراردادهای هوشمند تبادل می‌کنند. آنان برای هر تبادل یک کارمزد تراکنش و یک کارمزد معامله می‌پردازند. درواقع، فعالیت کاربران در صرافی غیرمتمرکز از‌طریق قرارداد هوشمند انجام می‌شود.

به‌طورکلی، سه نوع صرافی غیرمتمرکز وجود دارد: ۱. بازارساز خودکار (AMM)؛ ۲. صرافی غیرمتمرکز با دفتر سفارش‌ها؛ ۳. تجمیع‌کننده صرافی‌های غیرمتمرکز (Dex Aggregator‌). ویژگی اصلی همه این صرافی‌ها آن است که تبادل مستقیم دارایی‌های دیجیتال را ازطریق قراردادهای هوشمند امکان‌پذیر می‌کنند.

بازارساز خودکار

سیستم بازارساز خودکار با تکیه بر قراردادهای هوشمند برای حل مشکل نقدینگی ایجاد شد. این سیستم طراحی خود را از مقاله ویتالیک بوترین، هم‌بنیان‌گذار اتریوم، درباره صرافی‌های غیرمتمرکز وام گرفت. در آن مقاله، بوترین توضیح داده بود که چگونه می‌توان مبادلات بلاک چینی را با استفاده از قراردادهای هوشمند انجام داد.

بازارسازهای خودکار تنظیم قیمت دارایی‌های مبادله‌ای را با ابزارهایی به نام اوراکل بلاک چین (Blockchain Oracle) انجام می‌دهند. این اوراکل‌ها ابزاری مبتنی‌بر بلاک چین هستند که اطلاعات لازم را از صرافی‌ها و پلتفرم‌های دیگر جمع‌آوری می‌کنند. در بازارسازهای خودکار، قراردادهای هوشمند به‌جای تطبیق سفارش‌های خرید با سفارش‌های فروش، از استخرهای نقدینگی (Liquidity Pool) استفاده می‌کنند.

هریک از این استخرها از دو توکن تشکیل می‌شوند و کاربران مقدار متناسبی از هر‌یک از توکن‌ها را در آن استخر سپرده‌گذاری می‌کنند. این تأمین‌کنندگان نقدینگی از محل کارمزد معاملاتی که در آن استخر انجام می‌شود، پاداش دریافت می‌کنند که به این فرایند اصطلاحاً استخراج نقدینگی گفته می‌شود. به مجموع نقدینگی موجود در استخرهای هر صرافی غیرمتمرکز نیز ارزش کل قفل‌شده (TVL) می‌گویند و این صرافی‌ها بر‌اساس همین معیار رتبه‌بندی می‌شوند.

یکی از معایب بازارسازهای خودکار این است که اگر نقدینگی استخری ناکافی باشد، قیمت‌ها دچار لغزش (Slippage) می‌شوند. لغزش زمانی روی می‌دهد که خریدار به‌دلیل کمبود نقدینگی در استخر قیمت بیشتری از بازار برای توکن پرداخت می‌کند. هرچه تعداد سفارش بیشتر باشد، میزان لغزش نیز بیشتر خواهد بود. این مسئله باعث می‌شود که معامله‌گران از معاملات با حجم زیاد در این پلتفرم‌ها خودداری کنند.

تأمین نقدینگی در بازارسازهای خودکار ریسک‌های متعددی دارد؛ از‌جمله زیان غیردائمی (Impermanent Loss) که زمانی روی می‌دهد که تأمین‌کنندگان نقدینگی دو نوع توکن را در یک استخر سپرده‌گذاری کنند.

وقتی ارزش یکی از توکن‌های استخر نقدینگی در بازار ناگهان افزایش یابد، معامله‌کنندگان برای خرید آن با قیمتی ارزان‌تر به صرافی غیرمتمرکز روی می‌آورند. این هجوم برای خرید تا زمانی ادامه می‌یابد که ارزش توکن مدنظر در بازارساز خودکار نیز با قیمت بازار برابر شود. در‌نتیجه این فرایند، مقدار این توکن در استخر یادشده به‌شدت کاهش می‌یابد و تأمین‌کننده نقدینگی را دچار زیان می‌کند.

صرافی‌های غیرمتمرکز دارای دفتر سفارش‌ها

دفتر سفارش‌ها سابقه همه سفارش‌های خرید‌و‌فروش را برای هر جفت‌ارز جمع‌آوری می‌کند. سفارش خرید یعنی معامله‌گر حاضر است ارز دیجیتالی را با قیمت مشخصی بخرد و سفارش فروش یعنی معامله‌گر حاضر است ارز مدنظرش را به آن قیمت بفروشد. شکاف میان این قیمت‌ها عمق دفتر سفارش‌ها و قیمت بازار را در صرافی مشخص می‌کند.

دفتر سفارش‌های صرافی‌های غیرمتمرکز دو نوع هستند: یکی دفتر سفارش‌های درون‌زنجیره‌ای (On-chain) و دیگری دفتر سفارش‌های برون‌زنجیره‌ای (Off-chain).

در نوع اول، فقط اطلاعات سفارش‌ها روی زنجیره نگه‌داری می‌شود و دارایی‌های کاربران در کیف پول خودشان می‌ماند. این صرافی‌ها گاهی به معامله‌گران امکان می‌دهند که با استفاده از دارایی‌های قرض‌شده از دیگران به‌عنوان اهرم موقعیت معاملاتی‌شان را تقویت کنند. در معاملات اهرمی، احتمال سود چند برابر می‌شود؛ اما درعین‌حال خطر ضرر چند‌برابری هم وجود دارد.

در نوع دوم که دفتر سفارش‌ها خارج از بلاک چین قرار دارد، فقط تراکنش نهایی معاملات در بلاک چین تسویه می‌شود. این روش به صرافی‌های غیرمتمرکز کمک می‌کند که هزینه‌ها را کاهش و سرعت را افزایش دهند تا معامله در قیمت مدنظر انجام شود.

شایان ذکر است که هرچه فاصله زمانی ثبت سفارش تا انجام معامله بیشتر باشد، احتمال لغزش و تغییر قیمت بیشتر می‌شود. این نوع صرافی‌ها هم امکان استفاده از اهرم و گرفتن وام برای تقویت موقعیت معاملاتی را برای کاربران فراهم می‌کنند. دراین‌میان، برخی صرافی‌های غیرمتمرکزی که از دفتر سفارش‌ها استفاده می‌کنند، با مشکلات نقدینگی مواجه هستند.

ازآن‌‌جاکه تراکنش‌های صرافی‌های غیرمتمرکز روی بلاک چین انجام می‌شود، کارمزد دریافتی برای معاملات از صرافی‌های متمرکز بیشتر است. این مسئله باعث می‌شود که کاربران همچنان صرافی‌های متمرکز را ترجیح دهند.

اگرچه در صرافی‌هایی با دفتر سفارش‌های برون‌زنجیره‌ای هزینه‌های معاملات کمتر است، ریسک‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند همچنان در آن‌ها وجود دارد.

تجمیع‌کننده‌های صرافی‌های غیرمتمرکز

تجمیع‌کننده‌ها چندین پروتکل و مکانیسم را در یک پلتفرم جمع می‌کنند تا مشکل نقدینگی را رفع کنند. این پلتفرم‌ها نقدینگی را از چندین صرافی غیرمتمرکز جمع‌آوری می‌کنند و از این طریق، لغزش در سفارش‌های بزرگ را به حداقل می‌رسانند و کارمزد تبادل و قیمت توکن‌ها را بهینه می‌کنند. با این کار بهترین قیمت ممکن در کوتاه‌ترین زمان ممکن به معامله‌گران ارائه می‌شود.

«محافظت از کاربران در‌مقابل اثر قیمت‌گذاری» و «کاستن تعداد تراکنش‌های ناموفق» دو هدف عمده تجمیع‌کننده‌هاست. برخی از تجمیع‌کننده‌ها از نقدینگی پلتفرم‌های متمرکز برای بهبود تجربه کاربری استفاده می‌کنند؛ اما هم‌زمان می‌کوشند با همکاری چند صرافی غیرمتمرکز، خدمات خود را به‌صورت غیرامانی حفظ کنند.

تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز

مهم‌ترین تفاوت های بین صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز عبارت‌اند از:

• نوع حضانت از دارایی‌ها
• زیان غیردائمی
• مقررات
• نقدینگی
• گزینه‌های معاملاتی
• در دسترس بودن

نوع حضانت از دارایی‌ها

مهم‌ترین وجه پاسخ‌هایی که به تفاوت صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز داده می‌شود، به نوع حضانت دارایی‌ها مربوط است. چه کسانی بر دارایی‌هایی که در صرافی متمرکز یا غیرمتمرکز سپرده‌گذاری می‌کنید، نظارت می‌کنند؟ آیا مالکیت دارایی‌های شما با خودتان است یا با صرافی؟

در صرافی‌های متمرکز، باید دارایی‌های دیجیتال خود را در حساب صرافی قرار دهید تا بتوانید معامله کنید؛ اما صرافی‌های غیرمتمرکز این امکان را فراهم می‌کنند که ارزهای دیجیتال شما در‌اختیار خودتان باشد. این یعنی صرافی‌های غیرمتمرکز غیرامانی هستند و در این صورت، باید بیشتر به امنیت کلیدهای خصوصی‌تان اهمیت بدهید.

زیان غیردائمی

صرافی‌های غیرمتمرکز با استفاده از استخرهای نقدینگی سیستم منظمی برای معاملات فراهم می‌کنند؛ اما این استخرهای نقدینگی ریسک آشکاری برای تأمین‌کنندگان نقدینگی دارند. تأمین‌کنندگان نقدینگی با واریز توکن‌های خود به استخرهای نقدینگی، بر‌اساس نسبت وجه واریزی به کل نقدینگی در آن استخر سهیم می‌شوند. هنگام برداشت نیز بر‌اساس درصد سهم فرایند برداشت انجام می‌شود.

نسبت توکن‌های موجود در استخرهای نقدینگی با اجرای معاملات به‌‌طورمداوم تغییر می‌کند تا با قیمت بازار هماهنگ بماند. درنتیجه، وقتی تأمین‌کنندگان می‌خواهند سهم خود را برداشت کنند، تعداد توکن‌هایی که ارزششان را از دست داده‌اند، در وجه برداشتی آن‌ها بیشتر است. این در حالی است که در صرافی‌های متمرکز، به‌هیچ‌وجه احتمال زیان غیردائمی وجود ندارد و این مزیتی برای این نوع صرافی‌ها محسوب می‌شود.

مقررات

در سال‌های اخیر، محبوبیت صرافی‌های غیرمتمرکز افزایش چشمگیری یافته است؛ اما این صرافی‌ها مشکلاتی ازلحاظ پایبندی به مقررات دارند. گفتنی است این دلیلی برای افزایش استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز بوده است؛ چراکه صرافی‌های یادشده موانع قانونی را دور می‌زنند.

صرافی‌های غیرمتمرکز برخلاف صرافی‌های متمرکز از قوانین مربوط به شناخت مشتری (KYC) و مقابله با پول‌شویی (AML) پیروی نمی‌کنند. در صرافی‌های غیرمتمرکز، معاملات به‌صورت خودکار انجام می‌شود و این باعث شده است که معامله‌گران بابت این قوانین نگرانی نداشته باشند. این در حالی است که همین نکته سرمایه‌گذاران نهادی را به مشارکت در این پلتفرم‌ها بی‌میل کرده است.

نقدینگی

یکی دیگر از تفاوت‌های مهم صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز مربوط به نقدینگی است. شاید تصور کنید که نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز به‌ویژه به‌دلیل استفاده از استخرهای نقدینگی در بازارسازهای خودکار خیلی بیشتر است؛ اما مسائل دیگری نیز وجود دارند که روی نقدینگی این صرافی‌ها تأثیر منفی می‌گذارند. برای نمونه، صرافی‌های غیرمتمرکز به‌دلیل انطباق‌نداشتن با قوانین از تأمین نقدینگی ازطریق سرمایه‌گذاران بزرگ محروم هستند.

صرافی‌های غیرمتمرکز جدید و نوظهور ازلحاظ نقدینگی با صرافی‌های متمرکز بزرگ و جاافتاده نمی‌توانند رقابت کنند‌. در نبودِ نقدینگی مناسب، صرافی‌های غیرمتمرکز به‌دلیل هزینه‌های بیشتر و احتمال لغزش قیمتی، گزینه جذابی برای سفارش‌های بزرگ نیستند. بااین‌حال، تجمیع‌کننده‌ها و پروتکل‌های قانونی جدیدی در حال ظهور‌‌ند که می‌توانند راهکاری مطمئن برای مشکل نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز باشند.

گزینه‌های معاملاتی

تفاوت دیگر صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز در گزینه‌هایی است که برای معاملات ارائه می‌کنند. صرافی‌های متمرکز طیف گسترده‌ای از گزینه‌های معاملاتی را به کاربران ارائه می‌دهند؛ از‌جمله وام‌دهی ارزهای دیجیتال، ایردراپ، معاملات آتی، اختیار معامله و معاملات آنی. این در حالی است که صرافی‌های غیرمتمرکز، تنها بخشی از این گزینه‌ها را در‌اختیار دارند و بیشتر فعالیتشان مربوط به وام‌دهی و مبادله توکن‌هاست.

دردسترس‌بودن

صرافی‌های متمرکز را سازمان‌های متمرکز اداره می‌کنند. ازاین‌رو، این صرافی‌ها درمقابل سقوط بازار آسیب‌پذیرترند. به‌عنوان‌ مثال، وقتی بازار دچار سقوط شدید قیمت‌ها می‌شود، ممکن است صرافی‌های متمرکز برای به‌حداقل‌رساندن ضرر کاربران دسترسی آنان را محدود کنند.

نکته مهم دیگر اینکه بازار در هر وضعیتی که باشد، صرافی‌های غیرمتمرکز دردسترس هستند و ارزهای دیجیتال خود را به‌دلخواه می‌توانید معامله کنید.

مزایا و معایب صرافی غیرمتمرکز

صرافی های غیرمتمرکز مزایای زیادی دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• تنوع بالای توکن‌ها
• کاهش ریسک حملات هکری
• بی‌نامی و حریم خصوصی
• کاربرد در کشورهای در حال توسعه

بااین‌حال، این صرافی‌ها خالی از مشکل نیستند. صرافی های غیرمتمرکز معایبی هم دارند که به‌عنوان اصلی‌ترین‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• رابط کاربری پیچیده
• آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند
• وجود توکن‌های پرریسک

در ادامه نگاه دقیق‌تری به هریک از این مزایا و معایب خواهیم داشت.

• تنوع زیاد

اگر می‌خواهید توکنی که انتظار می‌رود پیشرفت خوبی داشته باشد را در زمان انتشارش پیدا کنید، صرافی‌های غیرمتمرکز همان جایی است که باید به‌دنبالش باشید. صرافی‌های غیرمتمرکز تعداد بی‌شماری از توکن‌ها از مشهورترین تا ناشناس‌ترینِ آن‌ها را عرضه می‌کنند. دلیل این امر آن است که هرکسی می‌تواند توکنی را در بلاک چینی مانند اتریوم ضرب و استخر نقدینگی برای آن ایجاد کند.

بیشتر بخوانید: دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟

وقتی استخر نقدینگی ایجاد می‌شود، همه می‌توانند آن توکن را در آن خریدوفروش کنند. ازاین‌رو، طیف گسترده‌تری از پروژه‌های حسابرسی‌شده یا بدون حسابرسی در صرافی‌های غیرمتمرکز عرضه می‌شود. پس اگر قصد دارید خرید کنید، باید با احتیاط کامل این کار را انجام دهید.

• کاهش ریسک حملات هکری

ارزهای دیجیتالی که در صرافی‌های غیرمتمرکز مبادله می‌شوند، در کیف پول خودِ افراد نگهداری می‌شوند. به‌همین‌دلیل، از‌لحاظ نظری آسیب‌پذیری کمتری در‌مقابل حملات هکری دارند.

• بی‌نامی

همان‌‎طور‌که پیش‌تر گفتیم، در صرافی‌های غیرمتمرکز به اعلام اطلاعات هویتی کاربران نیازی نیست. در این صرافی‌ها، کاربران فقط با اتصال کیف پول ارز دیجیتال خود به پلتفرم می‌توانند فعالیت کنند.

• کاربرد در کشورهای درحال‌توسعه

وام‌دهی همتابه‌همتا و تراکنش‌های سریع و بی‌نام فراهم‌شده به‌کمک صرافی‌های غیرمتمرکز باعث محبوبیت این پلتفرم‌ها در کشورهای درحال‌توسعه شده است. در برخی از این کشورها، زیرساخت بانکی قدرتمند وجود ندارد؛ اما به‌لطف صرافی‌های غیرمتمرکز، هرکسی با گوشی موبایل و اینترنت می‌تواند از خدمات این پلتفرم‌ها استفاده کند.

• رابط کاربری پیچیده

استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز به دانش تخصصی نیاز دارد و رابط کاربری این پلتفرم‌ها معمولاً پیچیده است. کاربران برای کار با این صرافی‌ها مجبور‌ند کمی تحقیق کنند؛ در‌حالی‌که خودِ پلتفرم‌ها راهنمایی چندانی درباره نحوه استفاده از آن‌ها ارائه نمی‌کنند. ازاین‌رو، کاربران باید در وب‌سایت‌های دیگر به‌دنبال آموزش استفاده از این پلتفرم‌ها باشند.

هنگام استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز، باید خیلی احتیاط کنید تا اشتباه جبران‌ناپذیری مرتکب نشوید. به‌عنوان نمونه، اگر ارز دیجیتال خود را به آدرس اشتباهی بفرستید، دیگر نمی‌توانید آن را بازگردانید. مشکل دیگر زیان غیردائمی است که پیش‌تر درباره آن توضیح دادیم.

• آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند

امنیت هر پروتکل دیفای به امنیت قرارداد هوشمندی بستگی دارد که آن را اجرا می‌کند. کدهای برنامه‌نویسی با وجود آزمون‌های فراوان، ممکن است حفره‌هایی داشته باشند که امکان سوءاستفاده از آن‌ها وجود دارد. سوءاستفاده هکرها از این حفره‌ها می‌تواند به ازدست‌رفتن توکن‌های سرمایه‌گذاران منجر شود.

قراردادهای هوشمند با این هدف برنامه‌نویسی شده‌اند که در شرایط عادی کاری را انجام دهند که برایش برنامه‌نویسی شده‌اند؛ اما توسعه‌دهندگان نمی‌توانند همه رویدادها و عوامل انسانی و حملات هکری را پیش‌بینی کنند.

• توکن‌های پرریسک

در صرافی‌های غیرمتمرکز طیف گسترده‌ای از توکن‌های حسابرسی‌نشده به‌چشم می‌خورد که پشت تعداد زیادی از آن‌ها پروژه‌ها و نقشه‌های کلاه‌برداری وجود دارد.

گاهی اوقات سازندگان توکنی که ناگهان محبوب شده است، تعداد زیادی توکن جدید از همان نوع ضرب و آن‌ها را وارد استخر نقدینگی می‌کنند تا سودی برای خود کسب کنند. بااین‌حال، این کار باعث می‌شود که ناگهان ارزش آن توکن سقوط کند؛ اتفاقی که در دنیای ارزهای دیجیتال به آن Rug Pull می‌گویند.

با این توصیف، پیش از آنکه توکنی بخرید یا از پروتکلی استفاده کنید که شناختی از آن ندارید، ابتدا تاحدممکن تحقیق کنید. مطالعه وایت‌پیپر و مرور حساب توسعه‌دهندگان آن‌ها در توییتر یا دیسکورد و بررسی حسابرسی‌های انجام‌شده از پروژه‌ها می‌تواند بخشی از تحقیقات شما باشد.

چگونه از صرافی غیرمتمرکز استفاده کنیم؟

برای استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز به ثبت‌نام و واردکردن ایمیل نیازی نیست و فقط کافی است که کیف پولی سازگار با قرارداد هوشمند صرافی مدنظر داشته باشید و آن را به پلتفرم متصل کنید.

گام اول این است که شبکه بلاک چین خود را انتخاب کنید؛ چون کارمزد شبکه‌های مختلف برای تراکنش‌ها متفاوت است. گام بعدی انتخاب کیف پول سازگار با آن شبکه و واریز مقداری توکن در کیف پول است. برای پرداخت کارمزد در هر شبکه بلاک چین، از ارز دیجیتال بومی آن استفاده می‌شود.

کیف پول‌هایی که افزونه مرورگر دارند، دسترسی کاربران را به نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApp) مثل صرافی‌های غیرمتمرکز بسیار آسان می‌کنند. این افزونه‌ها را به‌راحتی می‌توانید روی مرورگر نصب و کیف پول را با استفاده از عبارت یادآور در آن بازیابی کنید.

حتی می‌توانید پس از نصب مرورگر، کیف پول جدیدی در آن بسازید و با ایجاد رمز‌عبور در افزونه، امنیت آن را افزایش دهید. برخی از کیف پول‌ها از نرم‌افزار موبایلی هم بهره می‌برند که مرورگری در خود دارند. با استفاده از این نرم‌افزارها، می‌توانید در همان گوشی موبایل وارد صرافی‌های غیرمتمرکز شوید. یکی از ویژگی‌های کیف پول‌ها این است که آن‌ها را می‌توانید از دستگاهی به دستگاه دیگر منتقل کنید.

وقتی کیف پول مدنظرتان را نصب کردید، گام بعدی این است که توکن مربوط به بلاک چین انتخابی خود را از صرافی‌های متمرکز بخرید و به کیف پولتان واریز کنید. فراموش نکنید که توکن‌ها را به شبکه‌ای غیر از شبکه مخصوص خودش نباید بفرستید؛ چون در این صورت دیگر نمی‌توانید آن‌ها را بازیابی کنید. پس از واریز توکن به کیف پول، با استفاده از گزینه «Connect Wallet» آن را به پلتفرم صرافی غیرمتمرکز متصل و معاملات خود را آغاز کنید.

برخی از این صرافی‌ها برخلاف ماهیت غیرمتمرکزشان دسترسی کاربران ایرانی را با موانع و محدودیت‌هایی مواجه کرده‌اند؛ بنابراین، کاربران ایرانی برای اتصال کیف پول یا جابه‌جایی ارزهای دیجیتال در این پلتفرم‌‎ها باید بیشتر احتیاط و دقت کنند.

بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۴

۱۰ مورد از بهترین صرافی های غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۴ را در فهرست زیر مشاهده می‌کنید:

• یونی سواپ (Uniswap)
• پنکیک سواپ (PancakeSwap)
• کرو (Curve)
• سوشی سواپ (SushiSwap)
• اسپوکی سواپ (SpookySwap)
• کوییک سواپ (QuickSwap)
• ریدیوم (Raydium)
• تردیر جو (Trader Joe)
• آسترو سواپ (AstroSwap)
• ساندا سواپ (SundaeSwap)

• یونی سواپ (Uniswap)

یونی سواپ (Uniswap) اولین صرافی غیرمتمرکزی بود که بسیار محبوبیت پیدا کرد. این استقبال با افزایش حجم معاملاتی همراه بود و پلتفرم یادشده را در میان صرافی‌های مشهور ارز دیجیتال قرار داد. این صرافی که روی بلاک چین اتریوم توسعه یافته است، از مدل بازارساز خودکار استفاده می‌کند و تاکنون چندین‌بار به‌روزرسانی شده است.

محدودیت برای کاربران ایرانی: دارد

بیشتر بخوانید: یونی سواپ (Uniswap) چیست؟ هر آنچه که باید درمورد یونی سواپ بدانید

• پنکیک سواپ (PancakeSwap)

صرافی پنکیک سواپ (PancakeSwap) محبوب‌ترین صرافی غیرمتمرکز روی شبکه بایننس اسمارت چین است. این صرافی از توکن‌های نوع BEP20 پشتیبانی و امکان خریدوفروش NFT را نیز فراهم می‌کند.

محدودیت برای کاربران ایرانی: دارد

بیشتر بخوانید: پنکیک سواپ چیست؟ آموزش کامل

• کرو (Curve)

پروتکل کرو (Curve) پلتفرمی برای مبادله استیبل کوین‌ها و دیگر توکن‌هایی است که قیمتی نزدیک‌به‌هم دارند. کارمزد معاملات در این پلتفرم ۰.۰۴‌درصد است که نیمی از آن به تأمین‌کنندگان نقدینگی و نیمی دیگر به سهام‌گذاران پرداخت می‌شود.

کرو روی بلاک چین اتریوم راه‌اندازی شد؛ اما اکنون به بلاک چین‌های دیگر از‌جمله اولنچ، پالی‌گان، فانتوم و چندین راهکار لایه‌ دوم گسترش یافته است.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• سوشی سواپ (SushiSwap)

سوشی سواپ (SushiSwap) نسخه‌ای اصلاح‌شده از پروتکل یونی سواپ است و امکان تبادل توکن‌های چندین بلاک چین و پلتفرم لایه‌ دوم را فراهم کرده است. سوشی سواپ یکی از اولین صرافی‌های غیرمتمرکز روی شبکه‌های اولنچ، فانتوم، هارمونی و سلو (Celo) و ازجمله اولین پلتفرم‌هایی به‌حساب می‌آید که در چندین بلاک چین فعال شده است.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• اسپوکی سواپ (SpookySwap)

پروتکل اسپوکی سواپ (SpookySwap) محبوب‌ترین صرافی غیرمتمرکز در بلاک چین فانتوم و اصلی‌ترین ابزار هر معامله‌گری است که در این بلاک چین فعالیت می‌کند. اسپوکی سواپ رسماً موردتأیید بنیاد فانتوم قرار گرفته است. برخلاف بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز، اسپوکی سواپ امکان سفارش‌های پیشرفته مشابه صرافی‌های متمرکز را دارد.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• کوییک سواپ (QuickSwap)

کوییک سواپ (QuickSwap) صرافی غیرمتمرکزی برای تبادل توکن‌های ERC20 روی شبکه پالیگان است. این پلتفرم هم مانند اسپوکی سواپ علاوه‌بر تبادل عادی توکن‌ها، از سفارش‌های لیمیت پشتیبانی می‌کند. به‌لطف سرعت چشمگیر شبکه پالی‌گان، کوئیک سواپ تراکنش‌ها را تقریباً به‌صورت آنی نهایی می‌کند.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• ریدیوم (Raydium)

صرافی غیرمتمرکز ریدیوم (Raydium) که روی بلاک چین سولانا ساخته شده است، علاوه‌بر بازارساز خودکار از دفتر سفارش‌ها نیز استفاده می‌کند. این پلتفرم نقدینگی را از استخرهای نقدینگی خود و پلتفرم سروم (Serum) تجمیع می‌کند. ریدیوم لانچ‌پدی نیز برای جذب سرمایه برای نرم‌افزارهای غیرمتمرکز دارد.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• تریدر جو (TraderJoe)

تریدر جو (TraderJoe) پلتفرمی همه‌منظوره روی بلاک چین اولنچ است که علاوه‌بر تبادل توکن، از قابلیت‌های دیگری نظیر کشت سود و لانچ‌پد و وام‌دهی دیفای بهره می‌برد. رابط کاربری تریدر جو بسیار ساده است و این پلتفرم بیش از ۱۰۰ نوع توکن و NFTهای مبتنی‌بر اولنچ را پشتیبانی می‌کند.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• آسترو سواپ (AstroSwap)

صرافی غیرمتمرکز آسترو سواپ (AstroSwap) فورکی از سولاناست که به‌تازگی روی بلاک چین ولاس (Velas) راه‌اندازی شده است. آسترو سواپ یکی از معدود پلتفرم‌هایی است که کاربران می‌توانند در آن با استفاده از کیف پول متامسک توکن‌های بلاک چین‌های مختلف را باهم تبادل کنند.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

• ساندا سواپ (SundaeSwap)

ساندا سواپ (SundaeSwap) اولین صرافی غیرمتمرکز روی شبکه اصلی کاردانو است. این پلتفرم از بازارساز خودکار استفاده می‌کند و کارمزد استخرهای نقدینگی آن ۰.۰۵ و ۰.۳ و ۱درصد است. رابط کاربری این صرافی بسیار خلوت است و فقط چند گزینه برای مبادله توکن و تأمین نقدینگی دارد.

محدودیت برای کاربران ایرانی: ندارد

بیشتر بخوانید: کاردانو چیست؟ همه چیز درباره کاردانو + ویدئو

جمع‌بندی

صرافی‌های غیرمتمرکز با هدف رفع نگرانی‌های کاربران ارزهای دیجیتال درباره امنیت و تمرکززدایی و کنترل دارایی‌ها به‌دست خود کاربران ایجاد شدند. از آن زمان تاکنون، این صرافی‌ها رشد چشمگیری تجربه کرده و محبوبیت فراوانی به‌دست آورده‌اند؛ به‌طوری‌که برخی از پلتفرم‌های غیرمتمرکز اکنون در حال رقابت با بزرگ‌ترین صرافی‌های متمرکز هستند.

صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز تفاوت‌های عمده‌ای دارند که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم و گفتیم که هر‌یک از این تفاوت‌ها باعث ایجاد مزیت برای یکی از این دو نوع صرافی می‌شود. همچنین، به مزایا و معایب صرافی‌های غیرمتمرکز اشاره و ۱۰ صرافی غیرمتمرکز برترِ سال ۲۰۲۴ را معرفی کردیم.

به‌طور‌کلی، صرافی‌های غیرمتمرکز نوپا هستند و در همین عمر کوتاه خود، پیشرفت‌های چشمگیری کرده‌اند. برخی از مشکلات این صرافی‌ها باعث شده است که در جذب سرمایه‌های نهادی از صرافی‌های متمرکز عقب بمانند. باوجوداین، اگر این پلتفرم‌ها با همین روند به فعالیتشان ادامه دهند، بعید نیست که به‌زودی روی‌آوردن مؤسسه‌های بزرگ به این بازارها را شاهد باشیم.