صندوق پوشش ریسک (hedge fund) چیست و برای کدام سرمایه‌گذاران مناسب است‌؟

اگر خبرهای دنیای بورس، اقتصاد و امور مالی را دنبال می‌کنید، حتما نام صندوق پوشش ریسک یا «هج فاند» را شنیده‌اید. اما تعریف دقیق صندوق پوشش ریسک چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟ در ادامه با انتخاب همراه باشید تا با مزایا و معایب صندوق پوشش ریسک و ریسک‌های احتمالی آن آشنا شوید و در انتها هم به صندوق پوشش ریسک در دنیای ارزهای دیجیتال می‌پردازیم.

صندوق پوشش ریسک چیست؟

به زبان ساده، صندوق‌های پوشش ریسک را می‌توان نوعی شرکت‌ خصوصی دانست که سرمایه‌گذاران بزرگ پول‌شان را در اختیار آن قرار می‌دهند تا در موقعیت‌های مختلف سرمایه‌گذاری شود. این شرکت‌ها استراتژی‌های مختلفی را به منظور سودآوری به کار می‌گیرند.

باید بدانیم که صندوق پوشش ریسک نوع خاصی از سرمایه‌گذاری نیست، بلکه یک ساختار سرمایه‌گذاری مشترک است که توسط یک شرکت «مدیریت مالی» یا «مشاور سرمایه‌گذاری» ایجاد شده و به سرمایه‌گذاران خود امکان حضور در طیف وسیع‌تری از موقعیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری را می‎دهد.

این صندوق‌ها توسط افراد حرفه‌ای و با تجربه در سرمایه‌گذاری اداره می‌شوند. در واقع می‌توان گفت کار این نوع شرکت‌ها این است که موقعیت‌هایی برای سرمایه گذاری پیدا کنند که ریسک بالایی دارند اما در صورت سودآور بودن، سودی قابل‌توجهی به سرمایه‌گذاران می‌رسانند. این موقعیت‌های سرمایه‌گذاری به تحقیق و بررسی زیادی نیاز دارند و شاید تا حد زیادی به اطلاعاتی حیاتی وابسته باشند که به‌راحتی در دسترس همگان قرار نمی‌گیرد، به‌همین خاطر است که اشاره کردیم افراد حرفه‌ای در سرمایه‌گذاری چنین شرکت‌هایی را اداره می‌کنند.

صندوق‌های پوشش ریسک که با نام صندوق‌های پوششی نیز شناخته می‌شوند، شرکت‌های خصوصی «مشارکت محدود» یا «مسئولیت محدود» هستند که پذیرای تعداد محدودی از سرمایه‌گذاران و نهادهای معتبرند و برای مشارکت در آن‌ها باید حداقل سرمایه‌ی اولیه قابل توجهی داشت. این سرمایه‌گذاران عموماً سازمان‌هایی مثل صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های بیمه و یا افراد بسیار متمول هستند.

سرمایه‌گذاری‌ها در صندوق‌های پوششی «غیرنقدشونده» هستند، به این معنی که سرمایه‌گذاران باید تا مدتی مشخص (مثلا حداقل یک سال) پول خود را در صندوق نگه دارند، که این زمان به عنوان دوره توقیف شناخته می‌شود. برداشت تنها در بازه‌های زمانی خاص مثلا هر سه ماه یک بار و یا هر دو سال یک ‌بار امکان‌پذیر است.

انتخاب اصطلاح صندوق پوشش ریسک برای نام این شرکت‌ها دلیلی تاریخی دارد و از موقعیت‌های خرید و فروش استقراضی گرفته شده است. چرا که اولین صندوق، برای پوشش ریسک معاملات اهرمی و مارجین در بازار نزولی مورد استفاده قرار گرفته بود. با گذشت زمان انواع و ماهیت مفهوم پوشش ریسک گسترش یافت و به این ترتیب در انواع مختلف سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گرفت. امروزه، صندوق‌های پوششی با استفاده از ابزارهای مالی و تکنیک‌های مدیریت ریسک، در طیف وسیعی از بازارها و استراتژی‌ها فعالیت می‌کنند.

هدف اکثر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، کسب بازدهی مثبت چه در شرایط رکود و چه در شرایط رونق بازار است. مدیران پوشش سرمایه عموماً پول خودشان را در سرمایه‌ای که وظیفه مدیریتش را بر عهده دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند، و این موجب می‌شود هدف مدیران و باقی سرمایه گذاران در یک مسیر قرار گیرد.

ویژگی‌های صندوق پوشش ریسک

صندوق‌های پوشش ریسک، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که از جهات زیر با صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی متفاتند:

۱. تنها برای سرمایه‌گذاران مورد اطمینان و واجد شرایط در دسترس هستند

صندوق‌های پوشش ریسک مجازند که فقط از سرمایه‌گذاران و اشخاص واجد شرایط به شرط دارا بودن استانداردهای زیر پول دریافت کنند. مثلا در ایالات متحده داشتن یکی از شرایط زیر برای سرمایه‌گذار الزامی است.

• داشتن درآمد سالانه بالغ بر ۲۰۰,۰۰۰ دلار طی دو سال گذشته و تضمین حفظ درآمد در این سطح در آینده. برای افراد متاهل این مبلغ برابر با ۳۰۰,۰۰۰ دلار است.
• ارزش دارایی خالص شخصی به غیر ارزش خانه محل اقامت فرد سرمایه‌گذار بیشتر از ۱ میلیون دلار باشد.
• مدیر اجرایی، شریک، متصدی و یا یک فرد واجد شرایط دیگری که خودش به صندوق پوشش ریسک وابسته باشد.

به این ترتیب کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) سرمایه‌گذارانی که توانایی کنترل و مدیریت خطرات احتمالی ناشی از سرمایه‌گذاری گسترده‌تر را دارند، واجد شرایط و مناسب تشخیص می‌دهد. سرمایه‌گذاران نهادی، ۶۵ درصد از سرمایه سرمایه‌گذاری شده در صندوق‌های پوشش ریسک را تشکیل می‌دهند.

۲. گزینه‌های سرمایه‌گذاری گسترده‌تری نسبت به دیگر صندوق‌ها ارائه می‌دهند

اساسا، صندوق پوشش ریسک می‌تواند در هر چیزی مانند، زمین، املاک و مستغلات، سهام، فروش استقراضی و مشتقه پچیده، قراردادهای آتی و ارزها سرمایه‌گذاری کند. در حالی که صندوق‌های مشترک (Mutual Funds) تنها محدود به فعالیت در زمینه سهام و اوراق قرضه هستند.

ابزارهای مالی مشتقه به مدیران صندوق‌های پوششی این امکان را می‌دهد که حتی زمانی که بازار سهام در رکود است نیز سودآوری داشته باشند. آن‌ها اغلب اهرم استفاده می‌کنند. صندوق‌های پوشش ریسک غالبا از معاملات مارجین و وجوه قرض‌گرفته شده برای افزایش سود خود استفاده می‌کنند.

۳. ساختار کارمزد ۲ درصدی

صندوق‌های پوشش ریسک، ضریب هزینه و کارمزد عملکرد را با هم دریافت می‌کنند. این ساختار کارمزد به عنوان «دو و بیست» شناخته می‌شود. دریافت ۲ درصد به عنوان کارمزد مدیریت دارایی و ۲۰ درصد از هر سودی که به دست می‌آید.

البته این شرکت‌ها به خاطر دریافت آن ۲ درصد مورد انتقاد قرار می‌گیرند؛ چرا که فارغ از کسب سود و یا ضرر این مبلغ را دریافت می‌کنند. فرض کنید، صندوقی که ۱ میلیارد دلار جذب سرمایه داشت است، بدون این‌که کاری انجام دهد سالانه ۲۰ میلیون دلار به جیب می‎‌زند.

۴. نظارت چندانی روی آنها وجود ندارد

نهادهای ناظر بر بازار سرمایه در کشورهای مختلف بر روی فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری نظارت‌های شدیدی اعمال می‌نمایند، در حالی که صندوق‌های پوشش ریسک شامل هیچ یک از قوانین و مقررات نظارت بر نهادهای سرمایه‌گذاری بازار سرمایه نمی‌شوند و درب‌هایشان کاملا بر روی هر گونه بازرسی توسط دولت و یا هر سازمان ناظر بر بازار سرمایه بسته است و لذا در اختفای کامل به فعالیت‌های خود مشغولند. با این حال این بدان معنا نیست که نهادهای نظارتی اجازه کلاهبرداری به این صندوق‌ها بدهند. منظور از عدم نظارت این است که صندوق‌های پوششی می‌توانند پول را به هر روشی که بخواهند سرمایه‌گذاری کنند. صندوق‌های پوشش ریسک قدرت بالایی در جذب اعتبار دارند و ضریب بالایی در جذب اعتبار از موسسات مالی و بانک‌ها دارند. این شرکت‌ها عملا با چند برابر سرمایه خود وارد میدان تجارت می‌شوند.

راهبردهای سرمایه‌گذاری صندوق پوشش ریسک

عمده تفاوت صندوق‌های پوشش ریسک با صندوق‌‎‌های سرمایه‌گذاری سنتی، اختیار عمل این صندوق‌ها در راهبردهای سرمایه‌گذاری است. از جمله راهبردهای سرمایه‌گذاری که صندوق‌های پوششی از آن‌ها استفاده می‌کنند، عبارتند از:

۱- فروش استقراضی؛ به معنای فروش سهامی است که در مالکیت صندوق نیست. در این روش صندوق با پیش‌بینی تغییر قیمت در آینده، سهامی را که در مالکیت فرد دیگری است قرض می‌گیرد تا از طریق معامله‌ی آن در بازار از نوسان قیمت بهره ببرد.

۲- استفاده از آربیتراژ؛ استفاده از اختلاف قیمت در بازارهای مختلف

۳- استفاده از ابزارهای مالی مشتقه نظیر اختیار معامله و قراردادهای آتی

۴- سرمایه‌گذاری در اوراق بهاداری که کمتر از حد ارزش‌گذاری شده باشد یا مطلوب همگان نباشد و یا اوراق بهادار تنزیل شده شرکت‌ها

۵- تلاش برای استفاده از مزایای شکاف بین قیمت جاری بازار و قیمت واقعی سهام

۶- سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور؛ سرمایه‌گذاری روی سهام یا وام بازارهای نوظهور که مستعد تورم بالا و یا رشد نوسانی هستند.

خطرات صندوق پوشش ریسک

بنا به دلایلی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، یعنی امکان سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای متنوع‌تر و عدم وجود قوانین دست و پا گیر، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های پوشش ریسک با کسب سود بیشتری همراه است. اما باید بدانید که این گستردگی ممکن است مخاطره‌آمیز نیز باشد.

برخی از معروف‌ترین نمونه‌های شکست‌های اقتصادی در ارتباط با صندوق‌های پوشش ریسک بوده است. با این حال، این انعطاف‌پذیری صندوق‌های پوشش ریسک باعث شده که برخی از مستعدترین مدیران مالی سودهای بلند مدت فوق‌العاده‌ای کسب کنند.

ذکر این نکته ضروری است که «پوشش ریسک» در واقع تلاش برای کاهش ریسک است، اما امروزه هدف اکثر صندوق‌های پوششی، بیشینه کردن سود حاصل از سرمایه‌گذاری است. بنابراین تصور این که کاربرد این شرکت‌ها تنها پوشش ریسک است صحیح نیست.

در واقع مدیران صندوق‌های پوششی، سرمایه‌گذاری‌های پر مخاطره انجام می‌دهند که نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌های ریسک بیشتری به همراه دارد. دقیقا همین ریسک است که سرمایه‌گذاران زیادی با عقیده «ریسک بیشتر منجر به سود بیشتر می‌شود» را به این شرکت‌ها جذب می‌کند.

برخی از خطرات صندوق پوشش ریسک عبارتند از:

اثر اهرم: علاوه بر پولی که سرمایه‌گذاران در صندوق‌های پوشش ریسک سرمایه‌گذاری می‌کنند، این صندوق‎‌ها اقدام به استقراض پول از بانک‌ها و نهادهای مالی می‌کنند. به عنوان مثال مطابق قوانین آمریکا صندوق‌های پوشش ریسک می‌توانند به ازای هر ۱ دلار جذب سرمایه، ۹ دلار از بانک‌ها یا سایر نهادهای مالی قرض نمایند. تحت این شرایط یک زیان ۱۰ درصدی معادل با از دست دادن کل سرمایه صندوق خواهد بود. استفاده از اهرم و یا پول قرض‌گرفته‌شده، می‌تواند خسارت کوچک را به یک ضرر بزرگ تبدیل کند.

استقبال از دارایی‌های ریسک‌پذیر: این صندوق‌ها ذاتا به دنبال سرمایه‌گذاری‌های پرریسک‌تر و با بازده بیشتر هستند.

عدم شفافیت کامل: استراتژی‌های معاملات، متنوع‌سازی سبد دارایی یا پورتفولیو و دیگر تصمیم‌های صندوق به صورت شفاف برای سرمایه‌گذاران اطلاع‌رسانی نمی‌شود.

کمبود نظارت: تشکیل و فعالیت صندوق پوشش ریسک مشروط به داشتن نظارت بر روی امور مالی آن نیست بنابراین بسیاری از آن‌ها ریسک‌های ساختاری پنهان دارند.

صندوق پوشش ریسک در ارز دیجیتال

رشد شدید بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر، آن‌ها را در چشم سرمایه‌گذاران مشروع و موجه جلوه داده و آن‌ها را به سمت خود جذب کرده است. اما همان‌طور که می‌دانید سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال با ریسک همراه است. چرا که تنها یک دهه از ارائه این مفهوم و ورود این نوع از ارز به دنیا می‌گذرد و همانند ارزهای فیات توسط دولت‌ها پشتیبانی نمی‌شوند.

اما این بدان معنا نیست که سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال موجب خسارت می‌شود و هیچ سودی عاید شما نخواهد شد. بسیاری از افراد با سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال و اتخاذ استراتژی‌های درست در خرید و فروش آن‌ها، سود قابل توجهی از این طریق به دست می‌آورند و این چیزی است که سرمایه‌گذاران صندوق‌های پوشش ریسک را جذب می‌کند.

صندوق‌های بزرگ و تاثیرگذار، عملکرد بیت کوین که نسبت به دارایی‌هایی مثل طلا و ارزهای فیات حجم سرمایه کمی دارد را می‌بینند و علاوه بر این از علاقه و تقاضای مردم به سرمایه‌گذاری در آن نیز آگاهند.

این صندوق‌ها با دو دیدگاه کاملا متضاد نگرانی و قدردانی به پیشرفت‌های جامعه ارز دیجیتال می‌نگرند. چرا که ارزهای دیجیتال هم می‌توانند رقیبی برای این صندوق‌ها به شمار آیند و هم این‌که فرصتی مناسب برای کسب سود بالا برای این صندوق‌ها باشند.

صندوق پوششی در ارز دیجیتال همانند یک صندوق پوشش ریسک معمولی است که یک پورتفولیوی شامل ارز دیجیتال را مدیریت می‌کند. در حال حاضر، دو نوع صندوق پوشش ریسک ارز دیجیتال وجود دارد:

• صندوق‌هایی که منحصرا ارز دیجیتال را مدیریت می‌کنند.
• صندوق‌هایی که در سبد دارایی‌شان علاوه بر دارایی‌های دیگر، ارز دیجیتال هم دارند.

در هر دو حالت، صندوق پوشش ریسک ارز دیجیتال به دنبال یک موقعیت مناسب برای به حداکثر رساندن سود است؛ در نتیجه آن‌ها مدام در ICOها یا ارزهای دیجیتال مطرح سرمایه‌گذاری می‌کنند و در زمان مناسب خرید و فروش را انجام می‌دهند.

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد؛ این موقعیت‌های سرمایه‌گذاری توسط سرمایه‌گذاران متخصص و خبره مدیریت، تعادل‌بخشی و تجزیه و تحلیل می‌شوند. در واقع صندوق پوشش ریسک یک موقعیت برد-برد را هم برای سرمایه‌گذار و هم برای متخصصانی که وظیفه مدیریت این دارایی را بر عهده دارند، رقم می‌زند.

انفجار قیمت ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۱۷، سبب شد که ایده میلیونر شدن در کوتاه مدت و بدون زحمت در سر بسیاری از افراد قوت بگیرد و تعداد افراد علاقه‌مند برای ورود به این فضا افزایش یابد.

این اتفاق رشد تعداد صندوق‌های پوشش ریسک ارز دیجیتال را توجیه می‌کند. برخی از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق پوشش ریسک ارز دیجیتال عبارتند از؛ پانترا کپیتال (Pantera Capital)، کوین کپیتال (Coin Capital)، بلک‌مون (Blackmoon) و بیت‌اسپرد (BitSpread).

ذکر این نکته ضروری است که ارز دیجیتال به اندازه کافی نوسانی و خطرپذیر هستند، با سرمایه‌گذاری در صندوق پوششی شما در واقع ریسک خود را دو برابر کرده‌اید. چرا که همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، ریسک صندوق‌های پوشش ریسک نیز بسیار بالاست و از دید برخی‌ها حتی به قمار تشبیه شده است.

زمانی که قصد سرمایه‌گذاری در صندوق پوشش ریسک ارز دیجیتال را دارید، باید پیش از آن در رابطه با اعتبار صندوق و مدیرهای آن تحقیقات کاملی انجام دهید. به یاد داشته باشید که آینده مالی شما به دانش و توانایی این افراد در بازار مالی بستگی دارد.

جمع‌بندی

طبق تمام این توضیحات، صندوق پوششی نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که سرمایه‌گذاران بزرگ و واجد شرایط، پول خود را در آن می‌گذارند و این پول در انواع دارایی‌ها و بازارهای مالی سرمایه‌گذاری می‌شود. تفاوت صندوق پوششی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی در یک سری جزئیات خاص مثل شرایط سرمایه‌گذاری، راهبردها، ریسک‌ها و نظارت نهادهای قانون‌گذار دیده می‌شود.