متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین چیست و کاربردش چیست؟

در حوزۀ تراکنش‌های دیجیتال، فناوری بلاک چین به‌عنوان یک الگوی انقلابی ظهور کرده که سطح بی‌سابقه‌ای از امنیت، شفافیت و تمرکززدایی را ارائه می‌دهد. یکی از مؤلفه‌های کلیدی این فناوری، وجود متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین است. منظور از متا دیتا (Metdata)، اطلاعات تکمیلی از داده‌های مربوط به به تراکنش‌های بلاک چین هستند.

در مقاله پیش رو، این قابلیت کاربردی در معاملات روی بلاک چین را توضیح می‌دهیم. همچنین اهمیت و پیامدهای آن را بررسی می‌کنیم و درنهایت نشان می‌دهیم که چه فرصت‌هایی را فراهم کرده و چه آینده‌ای را می‌توان برای متا دیتا در بلاک چین انتظار داشت. با ما همراه باشید.

متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین چیست؟

متا دیتا یا فراداده در تراکنش‌های بلاک چین به اطلاعاتی گفته می‌شود که به اطلاعات اصلی تراکنش ضمیمه می‌شود. متا دیتاها برای کاربران این امکان را فراهم می‌کنند که اطلاعات تکمیلی مثل برچسب زمانی یا تایم استمپ، اطلاعات فرستنده و گیرنده و کارمزد را به تراکنش‌های خود اضافه کنند.

وظیفۀ اصلی یک بلاک چین، مستندسازی و تأیید کردن انتقال دارایی‌های دیجیتال است. حال متا دیتا این وظیفه را به‌نحو مؤثری بهبود می‌بخشد و کیفیت مستندسازی را بالا می‌برد. در واقع متادیتا عملکرد بلاک چین را به چیزی بیشتر از انتقال دارایی‌های کریپتویی تبدیل می‌کند.

از آنجایی که تراکنش‌های روی بلاک چین غیرقابل برگشت هستند، متا دیتا به آنها اضافه می‌شود تا توضیحاتی تکمیلی برای همۀ افرادی که در آینده به آن مراجعه می‌کنند، فراهم باشد.

متا دیتا را می‌توان به‌عنوان داده‌هایی دربارۀ داده‌های دیگر توصیف کرد؛ چراکه جزئیات بیشتری در مورد داده‌ها یا دارایی‌های در حال انتقال ارائه می‌دهند. متا دیتاها در تراکنش‌های بلاک چین در دو نوع اصلی دسته‌بندی می‌شوند:

• متادیتای درون‌زنجیره‌ای
• متادیتای برون‌زنجیره‌ای

متا دیتای درون‌زنجیره‌ای

متا دیتای درون‌زنجیره‌ای (On-Chain Metadata)، به‌عنوان بخشی از تراکنش‌ها، مستقیماً روی بلاک چین ذخیره می‌شوند. هر شخصی که به بلاک چین دسترسی دارد، می‌تواند این نوع از داده‌ها را ببیند. درواقع فراداده‌های درون‌زنجیره‌ای، شامل اطلاعات گوناگونی ازجمله، برچسب‌های تراکنش (Transaction Labels)، یادداشت‌ها و یا هرگونه ارجاعی به یک قرارداد خارجی یا یک سند می‌توانند باشند.

بیشتر بخوانید: بلاک چین چیست

متا دیتای برون‌زنجیره‌ای

نوع دیگری از متا دیتاها در تراکنش‌های بلاک چین، متا دیتای برون‌زنجیره‌ای (Off-Chain Metadata) هستند. آنها به تراکنش‌ها اضافه می‌شوند، اما مستقیماً در بلاک چین ذخیره نمی‌شوند. پیوندهایی به محتواهایی دیگر، از جمله فایل‌ها، اسناد و یا صفحات وبی که توضیحات بیشتری دربارۀ تراکنش ارائه می‌دهند، می‌توانند در دستۀ این نوع از متا دیتاها قرار گیرند. متا دیتای برون‌زنجیره‌ای ابزاری است که به نظم بیشتر داده‌ها در بلاک چین کمک می‌کند.

متا دیتای درون‌زنجیره‌ای و برون‌زنجیره‌ای چگونه ذخیره می‌شوند؟

متا دیتای درون‌زنجیره‌ای که ازجملۀ آنها جزئیات تراکنش، کد قرارداد هوشمند و ویژگی‌های توکن هستند، جزئی جدایی‌ناپذیر از ساختار داده‌های بلاک چین بوده که دائماً در نودهای شبکه ذخیره و تکثیر می‌شوند. آنها جزئی از دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) هستند.

بیشتر بخوانید: توکن چیست

برای مثال، هنگام ارسال ارز دیجیتال از یک آدرس به آدرسی دیگر، اطلاعاتی از قبیل فرستنده، گیرنده، مبلغ و تاریخ تراکنش به‌عنوان متا دیتای درون‌زنجیره‌ای ثبت می‌شوند.

همان‌طور که قبل‌تر نیز اشاره کردیم، کد قراردادهای هوشمند و داده‌های مرتبط با آن نیز به‌عنوان متا دیتای درون‌زنجیره‌ای ذخیره می‌شوند. این داده‌ها شامل توابع، متغیرهای حالت و سایر داده‌های مرتبط با قرارداد هستند.

هر بلاک دارای هِدِر (Header) بوده که حاوی متا دیتاهای خاصی مانند مهرهای زمانی بلاک، شماره‌های بلاک و شناسه‌های تراکنش (Transaction Ids) است.

بیشتر بخوانید: بلاک در بلاک چین چیست

در توکن‌هایی مانند ERC-721 و ERC-20 در اتریوم، معمولاً متا دیتاهای مربوط به ویژگی‌های توکن‌ها (برای مثال، نام توکن، نماد، انتشار یا Emission) در بلاک چین ذخیره می‌شوند.

از طرفی دیگر، متا دیتاهای برون‌زنجیره‌ای بر روی بلاک چین ذخیره نمی‌شوند، اما کارایی و انعطاف‌پذیری بلاک چین را افزایش می‌دهند. آنها را می‌توان در مکان‌های مختلفی ازجمله راهکارهای برون‌زنجیره‌ای برای مقیاس‌پذیری مانند شبکۀ لایتنینگ (Lightning)، سیستم‌های ذخیره‌سازی غیرمتمرکز مانند IPFS و پایگاه‌های دادۀ خارجی (External Databases) نگهداری کرد.

بیشتر بخوانید: شبکه لایتنینگ بیت کوین چیست

بلاک چین از هش‌ها یا نشانگرهای رمزنگاری‌شده (Cryptographic Hashes or Pointers) برای ارجاع به متا دیتای برون‌زنجیره‌ای استفاده می‌کند.

گاهی اوقات فراداده‌ها از فایل‌ها یا محتواهای بزرگی تشکیل‌شده‌اند که ممکن است اندازه یک تراکنش را افزایش دهند. درنتیجه، ذخیره‌سازی متا دیتا به‌صورت برون‌زنجیره‌ای موجب حفظ فضای بلاک چین برای داده‌های حیاتی‌تر شده و همچنین در پی آن انعطاف‌پذیری برای برنامه‌هایی که به اطلاعات خصوصی یا پویا نیاز دارند را سبب می‌شود.

مثال‌هایی از متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین

متا دیتا طیف وسیعی از اطلاعات و قابلیت‌ها را شامل می‌شود، مانند مهرهای زمانی، جزئیات تراکنش، داده‌های قرارداد هوشمند، امضاهای دیجیتال، کارمزد گس، پیوندهای IPFS، اطلاعات اوراکل (Oracle) و متا دیتای توکن غیرمثلی (NFT). درواقع شبکۀ بلاک چین را برای ذخیرۀ انواع داده‌ها و انجام انواع کارها توانمندتر می‌کنند. در ادامه هریک از این موارد را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.

مهرهای زمانی

هر بلاک در بلاک چین دارای یک مهر زمانی (Timestamps) است که نشان می‌دهد چه زمانی آن بلاک به زنجیره اضافه شده است. با استفاده از این متا دیتا، زمان تراکنش ثبت می‌شود.

جزئیات تراکنش

آدرس‌های فرستنده و گیرنده، مبالغ تراکنش و شناسه‌های تراکنش، تنها چند نمونه از متا دیتاهایی هستند که می‌توانند در هر تراکنش بر روی بلاک چین گنجانده شوند.

داده‌های قرارداد هوشمند

پارامترها و ورودی‌های مورد نیاز برای اجرای قرارداد را می‌توان در متا دیتا در هنگام اجرای قراردادهای هوشمند در بلاک چین گنجاند.

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند چیست

امضاهای دیجیتال

امضاهای دیجیتال برای تأیید صحت تراکنش‌ها و اثبات مالکیت‌ها در متا دیتا قرار می‌گیرند.

کارمزد گس

در بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، متا دیتا ممکن است حاوی اطلاعاتی درباره کارمزدهای شبکه که مرتبط با پردازش تراکنش‌ها هستند باشد. استخراج‌کنندگان (Miners) و اعتبارسنج‌ها (Validators) برای اولویت‌بندی تراکنش‌ها به این اطلاعات نیاز دارند.

بیشتر بخوانید: اتریوم چیست

پیوندهای سیستم فایل بین سیاره‌ای (IPFS)

کاربران می‌توانند با بازیابی یک پیوند (که معمولاً به شکل هش است) به یک فایل در IPFS، در صورت نیاز، دسترسی داشته باشند. فایل‌های بزرگ از جمله تصاویر، ویدیوها یا اسناد مربوط به دارایی‌های درون‌زنجیره‌ای مانند NFTها را می‌توان با استفاده از این روش ذخیره کرد.

بیشتر بخوانید: NFT چیست

اوراکل‌ها

اوراکل‌ها (Oracles) سرویس‌هایی خارجی (External) هستند که امکان دسترسی قراردادهای هوشمند به داده‌های دنیای واقعی را فراهم می‌نمایند. اطلاعات این اوراکل‌ها ممکن است به منظور فعال کردن قراردادهای هوشمند در متا دیتای بلاک چین گنجانده شوند.

بیشتر بخوانید: اوراکل (Oracle) در بلاک چین و قراردادهای هوشمند چیست؟

متا دیتای توکن غیرمثلی

NFTها یا همان توکن‌های غیرمثلی، اغلب حاوی انواع متا دیتاها، مانند نام سازندگان، توضیحات و سایر اطلاعات مربوط به دارایی‌های دیجیتالی یا فیزیکی هستند که این NFT ها نماد آنها می‌باشند.

چگونه متادیتا را به تراکنش بلاک چین اضافه کنیم؟

به‌منظور ادغام متا دیتا در یک تراکنش بلاک چین، کاربران می‌توانند از یک قرارداد هوشمند بهره ببرند که شامل شرایط از پیش تعیین‌شده‌ای است که در آن نوشته شده و به‌طور خودکار عمل می‌کند. برای درک بهتر فرایند آن، از مثال اتریوم استفاده می‌کنیم. اتریوم به‌دلیل توانایی خود در گنجاندن متا دیتا در تراکنش‌ها از طریق قراردادهای هوشمند مشهور است.

ایجاد یک قرارداد هوشمند

ایجاد یک قرارداد هوشمند پیش‌نیاز اضافه کردن متا دیتا است. دستورالعمل‌های خاص در مورد مکان و روش ذخیره‌سازی متا دیتا در این قرارداد گنجانده می‌شوند. متا دیتا ممکن است در یک متغیری که تعریف شده است، ذخیره شود. این متغیر معمولاً از جنس رشته (String) می‌باشد.

در تصویر بالا، افزودن متا دیتا با ایجاد یک متغیر از جنس رشته در داخل قرارداد صورت می‌گیرد. پس، یک قرارداد هوشمند به نام «CryptoTimes» ایجاد کرده‌ایم. سپس، آن متغیر از نوع رشته را تعریف می‌کنیم. در متغیرهای رشته‌ای می‌توان هر مقداری را که در قالب متن است، از جمله اعداد، پیام‌ها، پیوندها و غیره، قرار داد.

تعامل با قرارداد هوشمند

متا دیتا باید از طریق تراکنشی که توسط یک فرد به قرارداد هوشمند ارسال می‌شود، به تراکنش بلاک چین اضافه گردد. ممکن است برای این منظور برنامه‌های کیف پول برای اتریوم یا کتابخانه‌هایی مانند Web3.js یا Ethers.js مورد استفاده قرار گیرند.

صحت‌سنجی متا دیتا

از طریق تعامل با قرارداد هوشمند و خواندن متغیر متا دیتا، هر کسی می‌تواند پس از آنکه تراکنش تأیید و به بلاک چین اضافه شد، متا دیتا را ببیند و صحت‌سنجی کند. بااین‌حال، بسیار مهم است به یاد داشته باشید که ملاحظاتی مانند هزینه‌های گس، امنیت و حریم خصوصی باید در هنگام افزودن متا دیتا به تراکنش بلاک چین در نظر گرفته شوند.

کاربرد متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین

مهم‌ترین کاربردهای متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین این موارد هستند:

• مدیریت زنجیره تأمین
• هویت دیجیتال و احراز هویت
• قراردادهای هوشمند
• NFT
• سوابق خدمات درمانی و امنیت داده‌ها

مدیریت زنجیرۀ تامین

کسب‌وکارها می‌توانند با قرار دادن متا دیتای مربوط به تولید محصول، حمل‌ونقل و کیفیت محصول در بلاک چین، امکان ردیابی و شفافیت را بهبود بخشند. برای مثال، یک تولیدکنندۀ مواد غذایی می‌تواند سوابق مربوط به منشاء مواد اولیه، پیشرفت آنها در زنجیرۀ تامین و ارزیابی کیفیت آنها را ذخیره کند.

این اطلاعات برای رسیدگی به مشکلاتی مانند تقلب یا فراخوان محصول (Recall)، تضمین رعایت مقررات و صحت‌سنجی ضروری است. علاوه بر این، مشتریان می‌توانند از متا دیتاها برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد کالاهایی که خریداری می‌کنند کمک بگیرند.

هویت دیجیتال و احراز هویت

از متا دیتا در بلاک چین می‌توان برای نگهداری و محافظت از مدارک شناسایی و اطلاعات محرمانه استفاده کرد. افراد بر داده‌های خود کنترل دارند و این امکان برای آنها فراهم است که به اشخاص دیگر اجازه دسترسی یا عدم دسترسی به آنها را بدهند. این امر موجب کاهش احتمال سرقت هویت و نقض حریم خصوصی می‌شود.

مؤسسات آموزشی، دولت‌ها و سایر کسب‌وکارها می‌توانند از این فناوری برای تسریع فرایندهای تأیید هویت و افزایش امنیت خدمات استفاده کنند.

قراردادهای هوشمند

حوزۀ دیگری که در آن متا دیتا در بلاک چین ضروری است، قراردادهای هوشمند است. متا دیتا توسط این قراردادها که به‌طور خودکار اجرا می‌شوند، برای تصمیم‌گیری در مورد زمان و نحوۀ اجرای یک شرط خاص استفاده می‌شوند. برای مثال، یک قرارداد هوشمند بیمه می‌تواند از داده‌های هواشناسی به‌عنوان متا دیتا برای شروع فوری پرداخت به بیمه‌شوندگانی که تحت تأثیر شرایط آب و هوایی نامطلوب هستند استفاده کند.

در صنعت مالی، قراردادهای وام می‌توانند واجد شرایط بودن افراد و نرخ‌های بهره را بر اساس رتبه‌بندی اعتبار و تاریخچۀ تراکنش‌ها که به‌عنوان متا دیتا نگهداری می‌شوند تعیین کنند. این امر امکان به‌وجود آمدن روش‌های مختلف وام‌دهی خودکار و کارآمدتر را فراهم می‌کند.

دارایی‌های دیجیتالی و توکن‌های غیرمثلی

NFTها و دارایی‌های دیجیتال اغلب از اطلاعات بلاک چین برای آنکه به آثار هنری و دارایی‌های دیجیتالی کلکسیونی معنا و ارزش بدهند استفاده می‌کنند. اطلاعات مربوط به سازنده، تاریخچۀ مالکیت و ویژگی‌های آن آیتم دیجیتالی، نمونه‌هایی از متا دیتاهای مرتبط هستند.

سوابق خدمات درمانی و امنیت داده‌ها

در خدمات درمانی و سلامت، متا دیتا برای نگهداری ایمن سوابق بیمار و اطمینان از یکپارچگی داده‌ها استفاده می‌شود. سوابق بیمار، فرم‌های رضایت‌نامۀ بیمار و گزارش‌های دسترسی به داده‌ها (Data Access Logs) را می‌توان در متا دیتا ذخیره کرد. این امر، امنیت و محرمانه‌بودن اطلاعات پزشکی را افزایش می‌دهد.

همچنین، ارتباط بین سیستم‌های مختلف خدمات درمانی را تسهیل می‌کند و به امدادگران اورژانس اجازه می‌دهد تا اطلاعات حیاتی پزشکی را سریع‌تر به دست آورند.

مزایای استفاده از متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین

علاوه‌بر کاربردهایی که به آن‌ها اشاره کردیم، وجود متا دیتا در تراکنش‌های بلاک چین می‌تواند مزایایی را برای خود فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال به همراه داشته باشد. برخی از این مزایا عبارت‌اند از:

• کمک به استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گری
• افزایش انطباق با مقررات
• ادغام با فناوری‌های نوظهور

کمک به استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گری

متا دیتاهای غیرمالی در تراکنش‌ها، ارزش بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران دارند. تجزیه و تحلیل الگوهای رفتاری کاربران با کمک آنها سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد تا بینش‌های ارزشمندی در مورد سنتیمنت یا همان احساس غالب بر بازار به‌ دست آورند. درنتیجه به تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در مورد خرید یا فروش ارزهای دیجیتال کمک می‌کنند.

بیشتر بخوانید:‌ شاخص ترس و طمع چیست؟ چطور از شاخص Fear and Greed در ترید استفاده کنیم؟

شرکت‌های تجزیه و تحلیل بلاک چین از تکنیک‌های مصورسازی داده‌ها (Data Visualization) برای افزایش درک سرمایه‌گذاران از فعالیت‌های معامله‌گری در مبادلات ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند. این ابزارها اطلاعات درلحظه (Real-Time) از جمله نمودارهای عمق دفتر سفارش (Order Book Depth) و نقشه‌های حرارتی حجم معاملات (Trading Volume Heatmaps) را ارائه می‌کنند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با نمودار عمق بازار و کاربردهای آن

افزایش انطباق با مقررات

بلاک چین با ایجاد یک تاریخچۀ تغییرناپذیر و شفاف از تراکنش‌ها، این پتانسیل را دارد که انطباق مقرراتی (Regulatory Compliance) را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. گنجاندن متا دیتا در معاملات بیت کوین می‌تواند به جلوگیری از پول‌شویی و سایر فعالیت‌های غیرقانونی کمک کند. رگولاتورها می‌توانند الگوها یا رفتارهای مشکوک را که نشان‌دهندۀ فعالیت‌های مجرمانه است، از طریق تجزیه و تحلیل داده‌های معاملاتی شناسایی کنند.

بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست

ادغام با فناوری‌های نوظهور

ادغام با فناوری‌های نوظهور از جمله هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (Machine Learning) برای آینده بلاک چین خیلی مهم است. فناوری بلاک چین اگر می‌خواهد در جهان آینده همچنان حرفی برای گفتن داشته باشد، باید بتواند با هوش مصنوعی همگام و ادغام شود. وجود متادیتا به این امر کمک بزرگی می‌کند.

جمع‌بندی

متا دیتا یک بازیگر کلیدی در تراکنش‌های بلاک چین است که مجموعه‌ای از اطلاعات تکمیلی دربارۀ داده‌ها ارائه می‌دهد. در این مقاله، از انواع متا دیتاها در بلاک چین سخن گفتیم و به‌طور مفصل شرح دادیم که چگونه می‌توان آنها را به تراکنش‌های بلاک چین اضافه کرد. همچنین فرصت‌های ارائه‌شده به‌واسطۀ وجود متا دیتاها را نیز بررسی کردیم.

با تکامل مداوم فناوری بلاک چین، پتانسیل گسترده‌ای برای تحقیقات و نوآوری‌های آینده به‌ویژه در حوزه متا دیتاها در تراکنش‌های بلاک چین وجود دارد. این داده‌ها می‌توانند بینش‌های ارزشمندی را در مورد رفتار و ترجیحات کاربران ارائه دهند که فراتر از داده‌های مالی هستند.