پایان کار پروژه ارز دیجیتال فیس‌بوک؛ زاکربرگ هنوز کنار نکشیده است

هفته گذشته گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه فیس‌بوک به‌دنبال فروش مالکیت معنوی ارز دیجیتال خود، یعنی دییِم (Diem) است و قصد دارد پس از ۳ سال بلاتکلیفی این پروژه را رها کند. با وجود انتشار این خبر، فعالیت‌های این مجموعه که به تازگی نام خود را به مِتا (Meta) تغییر داده است، خداحافظی زاکربرگ و همکارانش را با فضای ارزهای دیجیتال تأیید نمی‌کند.

به گزارش دیکریپت، در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۹ (۲۸ دی ۹۷) فیس‌بوک به‌طور رسمی از پروژه ارز دیجیتال خود رونمایی کرد. در متن معرفی‌نامه این پروژه نوشته شده بود که لیبرا (Libra) «یک ارز جهانی و بدون مرز است که پشتوانه آن مجموعه‌ای از دارایی‌های کم‌نوسان نظیر سپرده‌های بانکی، اوراق بهادار دولتی و ارزهای باثبات و رسمی بانک‌های مرکزی معتبر سراسر جهان است». به عبارتی دیگر، قرار بود لیبرا یک «استیبل کوین» باشد. فیس‌بوک در همان روز از پروژه کیف پول اختصاصی خود هم رونمایی و اعلام کرد که کاربران می‌توانند در آینده توکن‌های لیبرای خود را در کیف پولی به نام کالیبرا (Calibra) نگهداری کنند.

اکنون با گذشت دو سال و هفت ماه از آن روز، نام فیس‌بوک به مِتا تغییر کرده است، لیبرا دیگر با عنوان دییِم شناخته می‌شود و آن‌طور که رسانه‌های مطرح گزارش کرده‌‌اند، این پروژه به‌دنبال فروش تمام دارایی‌های خود است؛ البته هنوز مشخص نیست که این دارایی‌ها شامل چه چیزهایی می‌شود.

این می‌تواند یک پایان شرم‌آور برای پروژه ارز دیجیتال فیس‌بوک باشد؛ طرحی که تمام اعضای جامعه ارز دیجیتال از همان ابتدا می‌دانستند محکوم به شکست است. تنها محصول مرتبط با ارزهای دیجیتال فیس‌بوک که با موفقیت راه‌اندازی شده، کیف پول نووی (Novi) است و از آنجا که ارز دیجیتال دییِم هیچ وقت راه‌اندازی نشد، کاربران این کیف پول تنها می‌توانند استیبل کوین پکسوس (USDP) را در آن ذخیره کنند.

اما فیس‌بوک کجای راه را اشتباه رفته است؟

با اینکه فیس‌بوک اصرار داشت پروژه لیبرا را طرحی جدا از این مجموعه و متعلق به انجمنی واقع در سوئیس با همین نام (Libra Association) معرفی کند، این استیبل کوین هرگز به معنی واقعی کلمه غیرمتمرکز نبود. چهار ماه پس از اعلام آغاز این پروژه، انجمن لیبرا ۸ تن از بنیان‌گذاران خود را از دست داد که در میان آنها نام‌های بزرگی از جمله مستر کارد، پی‌پل، ای‌بی (eBay) و استرایپ (Stripe) دیده می‌شد. این غول‌های حوزه فناوری از برخورد سرد و مخالفت کاربران با پروژه ارز دیجیتال فیس‌بوک بو برده بودند.

دیوید مارکوس (David Marcus)، سرپرست سابق بخش فیس‌بوک مَسِنجر که نوامبر سال گذشته (آبان) این شرکت را ترک کرد، پیش‌تر گفته بود:

حتی خود فیس‌بوک هم نمی‌توانست بگوید که لیبرا فقط متعلق به فیس‌بوک نیست، وقتی مدیر اجرایی خودش را مسئول آن کرده بود.

با این حال، مسئله متمرکزبودن لیبرا به‌تنهایی نمی‌توانست باعث نابودی کامل این پروژه شود. ضمن اینکه هر سه استیبل کوین برتر بازار ارز دیجیتال هم ساختاری متمرکز دارند. تتر تحت‌کنترل بنیاد تتر و صرافی بیت فینکس (Bitfinex) است، یو‌اس‌دی کوین را مؤسسه سیرکل (Circle) اداره می‌کند و توکن «USDP» هم به مجموعه پکسوس (Paxos) تعلق دارد. به همین خاطر است که می‌گویند مشکل لیبرا از همان روز اول، گره‌خوردن نام پروژه با برند فیس‌بوک بوده است.

همچنین بخوانید: دییم (Diem) چیست؟ همه‌چیز درباره ارز دیجیتال فیسبوک

«اعلام آغاز برنامه توسعه پروژه ارز دیجیتال فیس‌بوک لحظه‌ای سرنوشت‌ساز بود»؛ این جمله را جری بریتو (Jerry Brito)، یکی از مدیران مجموعه کوین سنتر (Coin Center)، خطاب به جف رابرتز (Jeff Roberts)، خبرنگار دیکریپت، گفته است. دولت بایدن به‌دنبال اجرای محدودیت‌های خاصی در رابطه با استیبل کوین‌هاست. او پیش‌تر در رابطه با نقش ارزهای دیجیتال باثبات به کنگره آمریکا هشدار داده و گفته است این دارایی‌ها قدرت پولی دلار را تهدید می‌کنند.

انتشار اخبار مربوط به همکاری فیس‌بوک با مؤسسه کمبریج آنالیتیکا (Cambridge Analytica) برای فروش اطلاعات ۸۷ میلیون کاربر این شبکه اجتماعی، رسوایی‌های مرتبط با بحث دخالت فیس‌بوک در امور سیاسی و ناتوانی این شبکه اجتماعی در جلوگیری از نشر اطلاعات جعلی، مسائلی هستند که از قبل توسعه‌دهندگان پروژه لیبرا را تحت‌فشار قرار داده بودند.

با وجود تمام این مشکلات، همچنان یک دلیل محکم برای موفق‌شدن پروژه لیبرا وجود داشت. داشتن ۲ میلیارد کاربر، فکرکردن به این موضوع را که ممکن است محصولی از فیس‌بوک کاملاً شکست بخورد، سخت می‌کند. اگر لیبرا شانس حضور پیدا می‌کرد، تعداد قابل‌توجهی از کاربران مایل بودند حداقل یک بار هم که شده است آن را امتحان کنند؛ اما موانعی که چهره‌های سیاسی برای لیبرا ایجاد کرده بودند، بسیار قدرتمندتر از این حرف‌ها بود.

اینکه بگوییم اکنون زمان پایان جاه‌طلبی‌های فیس‌بوک در فضای ارز دیجیتال فرا رسیده، جذاب به نظر می‌رسد؛ اما حقیقت چیز دیگری است. فیس‌بوک اکنون تمام مرکز خود را روی متاورس معطوف کرده است و این روزها از متاورس به‌عنوان فناوری‌ای یاد می‌شود که کاملاً با ارزهای دیجیتال در ارتباط است؛ هرچند این تعریف کاملاً دقیق نیست.

شکل‌گیری مفهوم متاورس به دهه ۹۰ میلادی و رمان علمی‌تخیلی سقوط برف (Snow Crash) از نیل استیونسن (Neal Stephenson) باز می‌گردد. بازی‌های رایانه‌ای قدیمی‌ای نظیر «Second Life» و «Animal Crossing» هم از جمله نمونه‌هایی هستند که قبل از پیدایش ارزهای دیجیتال به‌نوعی به متاورس اشاره کرده بودند. با این حال، روی‌کارآمدن آن دسته از بازی‌های بلاک چینی که در آنها از ارزهای دیجیتال و توکن‌های غیرمثلی (NFT) استفاده می‌شد، این مرز را از بین برد.

فیس‌بوک به‌قدری از پروژه ارز دیجیتال خود ناامید شده بود که اعلام کرد تمام تمرکز خود را به متاورس اختصاص داده است و به همین خاطر نامش را پس از سال‌ها فعالیت به مِتا تغییر می‌دهد؛ تغییر نامی که تاکنون باعث سقوط ۵ درصدی سهام این شرکت شده است.

فیس‌بوک حتی نام خط تولید هِدسِت واقعیت مجازی خود را هم از آکیولوس (Oculus) به مِتا کوئست (Meta Quest) تغییر داد؛ حرکتی که در ادامه با تمسخر اشخاصی نظیر کریس دیکسون (Chris Dixon)، سرمایه‌گذار مشهور، مواجه شد. جالب اینجاست که شرکت سرمایه دیکسون یعنی اندریسن هوروویتز (Andreessen Horowitz) با استفاده از پول‌هایی ساخته شده است که مارک اندریسن (Marc Andreessen)، شریک دیکسون، از سرمایه‌گذاری در فیس‌بوک به دست آورده است. گفتنی است دیکسون اکنون توییت مربوط به تمسخر تغییر نام مِتا کوئست را از صفحه خود پاک کرده است.

نشریه فایننشیال تایمز هم اخیراً گزارشی را منتشر کرده است مبنی بر اینکه مِتا در حال آزمایش ایجاد بازاری برای خریدوفروش توکن‌های غیرمثلی در اینستاگرام است.

استیبل کوین فیس‌بوک دیگر یک پروژه مرده محسوب می‌شود و اکنون نوبت دیگر صادرکنندگان استیبل کوین‌ها، از جمله سیرکل و پکسوس است تا در برابر مخالفت‌های دولت آمریکا با ارزهای دیجیتال باثبات دلاری، مقاومت کنند؛ اما نباید این‌طور تصور کرد که مِتا به‌کلی با فضای ارزهای دیجیتال خداحافظی کرده است.