پترو (Petro) ارز دیجیتال ونزوئلا؛ استیبل کوینی از جنس نفت!

دامنه نفوذ ارزهای دیجیتال تا آن‌جا گسترده شده که علاوه‌بر تریدرها و کسب‌وکارهای آنلاین، بر اولویت‌های سیاسی و اقتصادی کشورها تأثیر گذاشته است. در این زمینه، برخی سیاست‌مداران به‌دنبال عرضه ارزهای دیجیتال وابسته به بانک مرکزی کشور خود هستند تا سیستم‌های اقتصادی را بدون نیاز به چاپ پول نقد بهبود ببخشند. ونزوئلا یکی از اولین کشورهایی بود که به عرضه دارایی دیجیتال دولتی خود جامه عمل پوشاند و با ارز دیجیتال پترو (Petro) خبرساز شد.

پترو پروژه ارز دیجیتال ملی ونزوئلا بود که با هدف بهبود وضعیت بحرانی ارز رسمی بولیوار این کشور عرضه شد. رئیس‌جمهور پیشین ونزوئلا، نیکلاس مادورو (Nicolas Maduro)، با عرضه این ارز دیجیتال تلاش کرد اقتصادی را نجات دهد که از سال ۲۰۰۶ با شیبی تند در روند سقوط قرار گرفته بود. هدف از عرضه این دارایی دیجیتال گشودن درهای سرمایه‌گذاری اقتصادی، خصوصاً برای سرمایه‌گذاران کشورهای دیگر بود. با‌این‌همه، پترو نتوانست بسیاری از وعده‌های رئیس‌جمهور، مادورو و دستیارانش را عملی کند.

در این مطلب، سعی می‌کنیم با نگاهی بر پترو و تاریخچه آن یکی از ارزهای دیجیتال ملی را بررسی کنیم که تلاش کرد پیش‌گام این حوزه باشد؛ اما در تحقق اهدافش از بسیاری رقبا جا ماند. در‌عین‌حال، به سازوکار، ویژگی‌ها، اهداف پترو و برخی موانعی اشاره خواهیم کرد که بر سر راه پذیرش و توسعه این ارز دیجیتال ملی قرار گرفته‌اند؛ پس تا پایان با ما همراه باشید.

پترو چیست؟

ارز دیجیتال پترو که با عنوان پتروموندا (Petromoneda) و نماد اختصاری PTR نیز شناخته می‌شود، ارز دیجیتال ملی ونزوئلاست که در فوریه‌۲۰۱۸ به پیشنهاد رئیس‌جمهور ونزوئلا، نیکلاس مادورو و به‌واسطه بانک مرکزی این کشور به بازار عرضه شد. پترو اولین ارز دیجیتال ملی در جهان به‌شمار می‌رود؛ اما با‌توجه‌‌به نبودِ پذیرش و استقبال گسترده، تاکنون نتوانسته به‌عنوان ارز پیش‌گام در این حوزه الگویی برای سایر ارزهای دیجیتال ملی باشد.

گفتنی است واژه «پترو» برگرفته از واژه «پترولیوم» (Petroleum) به‌معنای «نفت» است. انتخاب این نام برای ارز دیجیتال ملی ونزوئلا بی‌دلیل نیست؛ زیرا پشتوانه‌اش نفت، گاز طبیعی، طلا، الماس و منابع معدنی هستند.

ونزوئلا یکی از کشورهای ثروتمند جهان از‌نظر معادن و ذخایر طبیعی به‌شمار می‌رود. اقتصاد ونزوئلا اساساً بر نفت تکیه دارد و ۹۵‌درصد صادرات این کشور شامل نفت و محصولات نفتی می‌شود. با‌این‌همه، تحریم‌های بین‌المللی آمریکا و اتحادیه اروپا چنان بر توسعه اقتصادی و سیاسی این کشور تأثیرگذار بوده‌اند که نرخ تورم را در سال‌های اخیر چندصد برابر کرده‌اند.

این کشور با مشکلات اقتصادی دیگری از‌جمله کاهش ارزش پول و ورشکستگی جهانی و رکود طولانی‌مدت نیز دست‌به‌گریبان است. رئیس‌جمهور ونزوئلا، مادورو و سایر مقام‌های ارشد این کشورِ آمریکای‌جنوبی معتقد بودند که ارز دیجیتال پترو مشکلات اقتصادی ونزوئلا را رفع و روشی جدید برای دسترسی سرمایه‌گذاران خارجی به این کشور باز خواهد کرد. با‌این‌همه، پترو به‌اندازه‌ای که ادعا و تبلیغ می‌شد، توجه سرمایه‌گذاران خارجی را جلب نکرد و در میان شهروندان این کشور نیز به محبوبیت و پذیرش گسترده دست نیافت.

جالب است بدانید پترو علاوه‌بر‌اینکه اولین ارز دیجیتال ملی بود که رسماً عرضه شد، اولین ارز دیجیتالی است که با تحریم‌های بین‌المللی مواجه می‌شود. ایالات متحده آمریکا، تنها یک ماه پس از عرضه پترو، در ۱۹‌مارس‌۲۰۱۸ این ارز دیجیتال را تحریم کرد و مانع استقبال گسترده پترو در پلتفرم‌های معاملاتی شد.

تاریخچه پترو

در آغاز، هوگو چاوز، رئیس‌جمهور وقت ونزوئلا، ایده ایجاد پترو را مطرح کرده بود. او اعتقاد داشت که منابع طبیعی می‌تواند پشتوانه مستحکمی برای ارز ملی تازه‌نفس باشد. چاوز این ایده را در پی بحران‌های مالی گسترده‌ای مطرح کرد که از سال ۲۰۰۶ گریبان‌گیر ونزوئلا شده بود و در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ به اوج خود رسید. با‌این‌همه، تاریخچه نه‌چندان موفق دولت در عرضه ارزهای جایگزین باعث شد این ایده تا پنج سال پس از مرگ چاوز در سال ۲۰۱۳ عملی نشود.

بیشتر بخوانید: بحران ونزوئلا و تاثیر بیت کوین و ارزهای دیجیتال در این کشور

در ابتدای سال ۲۰۱۸، نیکلاس مادورو، جانشین هوگو چاوز، اعلام کرد که ونزوئلا ۱۰۰‌میلیون توکن PTR عرضه خواهد کرد که در آن زمان، معادل ۵.۹میلیارد دلار برآورد می‌شد. پیش‌فروش این توکن در فوریه‌۲۰۱۸ آغاز شد و یک ماه بعد خاتمه یافت. منابع دولتی این کشور اعلام کردند این رویداد با دستاورد تأمین سرمایه‌ ۳.۳میلیارد‌دلاری همراه بوده است.

آمار دولتی فروش پترو هنگامی بحث‌برانگیز شد که کاربران از مشکلات فنی هنگام خرید این توکن شکایت کردند و برخی مخالفان پترو ارائه این آمار را به پروپاگاندای دولتی نسبت دادند. همچنین، شیوه عرضه این توکن در پلتفرم «ICObench» از ۵ فقط امتیاز ۱.۶ را کسب می‌کند. بسیاری از پلتفرم‌های معتبر دیگر به‌دلیل نبودِ حسابرسی‌های مستقل، آمار مشخصی در این زمینه ارائه نکرده‌اند.  

علاوه‌بر‌این، در ابتدا ماهیت و چهارچوب فنی پترو مشخص نبود و با اینکه وایت‌پیپر این توکن راه‌اندازی فوری آن را به‌عنوان توکن ERC۲۰ روی شبکه اتریوم اعلام کرده بود، ارز دیجیتال ملی ونزوئلا بعدها از بلاک چین نِم (NEM) سر درآورد. گفته می‌شود جامعه ونزوئلایی‌های حامی دش (Dash) نیز پشتیبان این پروژه شد. همچنین، وایت‌پیپر پترو به زبان‌ها مختلف ترجمه شد؛ اما هر نسخه از آن اطلاعات متناقضی ارائه می‌داد.

بیشتر بخوانید: وایت پیپر چیست و چگونه آن را مطالعه کنیم؟

تناقض‌های فنی و نقاط تاریک فراوانی که در پروژه پترو دیده می‌شد، منشأ انتقادهای بسیاری از این پروژه شد. درنهایت، مجلس ملی ونزوئلا که مخالف این تصمیم رئیس‌جمهور بود، آن را دارایی غیرقانونی و غیررسمی خواند که دولتی عرضه کرده که به‌شدت نیازمند پول نقد است.

سازوکار پترو چگونه است؟

سازوکار و جزئیات فنی عملکرد پترو نیز مانند ماجرای ابهام‌برانگیز عرضه آن، کامل و جامع نیست و دانسته‌های فنی درباره شبکه این ارز دیجیتال ملی، صرفاً به نکاتی محدود می‌شوند که در وایت‌پیپر پترو منتشر شده‌اند یا نهادهای دولتی ‌طبقه‌بندی و اعلام کرده‌اند. برخی از نکات مهمی که هنوز درباره پترو ناشناخته مانده‌اند، شامل فناوری رمزنگاری‌شده و امضاهای دیجیتالی این ارز دیجیتال و اندازه فعلی بلاک چین و تعداد نودهای موجود در این شبکه می‌شوند.

اگرچه گفته می‌شود پترو به عملکرد نودها و ماینرها و مسترنودها وابسته است، اطلاعات کاملی از این جزئیات ضروری شبکه ارائه نشده است. درواقع، این ارز دیجیتال بر‌مبنای بلاک چینی خصوصی عمل می‌کند که سازوکار دقیق نودهای آن بر ناظران فنی پوشیده مانده است.

گفته می‌شود پترو سازوکار اجماعی تلفیقی از اثبات کار و اثبات سهام را به‌کار می‌گیرد که هر ۶۰ ثانیه یک بلاک ۴ مگابایتی تولید می‌کند. مسترنودهایی که هویت آن‌ها هنوز ابهام‌برانگیز است، می‌توانند از پاداش ۰.۰۰۱درصدی پردازش تراکنش‌ها بهره ببرند. همچنین، عرضه کل این ارز دیجیتال ۱۰۰‌میلیون‌واحدی و طراحی ساختار آن براساس نرم‌افزار دَش (DASH) شکل گرفته است.

آیا پترو ارز دیجیتال است؟

ناظران و مجریان دولتی ونزوئلا پترو را ارز دیجیتال ملی معرفی می‌کنند. با‌این‌همه، مناقشه‌های بسیار درباره وایت‌پیپر و شیوه عرضه و عملکرد دقیق پترو باعث طرح پرسش‌های متعددی درباره ماهیت آن شده‌اند. درواقع، می‌توان گفت اگرچه پترو ظاهراً ارز دیجیتال محسوب می‌شود، فاقد بسیاری از معیارهایی است که دارایی‌های دیجیتال معتبر باید برای اثبات کارایی و پذیرش گسترده نشان دهند.

در ابتدا، ارائه داده‌های دولتی درباره میزان پیش‌فروش این توکن بدون ارائه اسناد و مدارک انتقاد‌ها از این پروژه را برانگیخت. سپس، پای جزئیات فنی بحث‌برانگیز پترو به نقدهایی باز شد که علیه آن مطرح می‌شوند. به‌دلیل دخالت کامل دولت و بسته‌بودن فرایند عرضه و توسعه پترو، بی‌شک این دارایی نمی‌تواند ارز دیجیتال غیرمتمرکز محسوب ‌شود. کد منبع این پروژه و مخزن نرم‌افزاری شرکت دولتی عرضه‌کننده آن، یعنی «سانکریپ» (SUNACRIP)، دردسترس حسابرسان و ناظران فنی قرار نگرفته است. بد نیست بدانید ازنظر حقوقی و قضایی نیز درباره شرکت سانکریپ و عملکرد آن ابهام‌هایی وجود دارد.

همچنین، مشکلات ساختاری از‌جمله مشخص‌نبودن سازنده دارایی و تیم توسعه‌دهنده و نقشه مسیر آن به ابهام‌های مطرح‌شده درباره پترو دامن می‌زنند. رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API) این پروژه برای ایجاد اپلیکیشن‌های شخص ثالث دردسترس نیست و تنها API فعال این سیستم به‌منظور درخواست قیمت دراختیار کاربران قرار می‌گیرد. همچنین، وایت‌پیپر پترو آن را ارزی استخراج‌شدنی معرفی کرده است؛ اما کاربران عادی نمی‌توانند به‌عنوان ماینر در این شبکه فعالیت کنند.

معضل باگ‌های فنی پترو زمانی برجسته‌تر شد که در اتفاقی پیش‌بینی‌نشده، داده‌های کاربران در آوریل۲۰۲۰ پاک شد و سابقه تمام تراکنش‌های‌ انجام پیش از ۶‌می۲۰۲۰ از بین رفت. این مسئله باعث ضربه مالی به بسیاری از کسب‌وکارهای پشتیبان پترو شد. گفتنی است وب‌سایت و مرورگر شبکه پترو نیز فقط با آی‌پی ونزوئلا کار می‌کند که بر دشواری پیگیری تراکنش‌ها در این شبکه افزوده است.

علاوه‌بر‌این، تنها صرافی بین‌المللی پشتیبان پترو صرافی متمرکز و روسی یوبیت (YoBit) است که نشان می‌دهد این توکن در بازارهای بین‌المللی نیز با مشکلات عدیده نقدینگی روبه‌روست. این در حالی است که رئیس‌جمهور ونزوئلا، نیکلاس مادورو، تلاش کرد این ارز را به پذیرش گسترده در پلتفرم‌های مختلف برساند و آن را با ارزهای ملی مطرحی از‌جمله یوان و یورو مبادله‌پذیر کند. گفته می‌شود تبعیت‌نکردن پترو از قوانین ضدپول‌شویی و شناخت مشتری (KYC/AML) یکی از موانعی است که بر سر فهرست‌کردن این ارز دیجیتال در صرافی‌های معتبر بین‌المللی قرار می‌گیرد.

کاربردها و موانع و مشکلات پیش روی پترو

اهدافی که اهالی سیاست در ونزوئلا به‌واسطه عرضه پترو دنبال می‌کردند، پیچیده و متنوع به‌نظر می‌رسد. برخی از این اهداف شامل مقابله با مشکلات اقتصادی، رونق مجدد صنعت، مقابله با کاهش ارزش پول و مبارزه با تحریم‌های بین‌المللی ایالات متحده و اتحادیه اروپا می‌شود.

پترو به‌عنوان واسطه پرداخت، به‌ویژه در تراکنش‌های بین‌المللی برای صادرات نفت و محصولات نفتی ونزوئلا روی کار آمد. همچنین، کاربردهای داخلی ازجمله واسطه پرداخت مالیات و بدهی‌های دولتی به‌همراه پذیرش در انواع کسب‌وکارهای ملی برخی دیگر از کاربردهای مطرح‌شده برای پترو به‌شمار می‌آمدند.

علاوه‌بر‌این، دولت برای گسترش پذیرش پترو تسهیلاتی ازجمله تخفیف ۱۰درصدی برای افراد و کسب‌وکارهایی در نظر گرفت که برای پرداخت مالیات و سایر بدهی‌های خود از پترو به‌جای ارز سنتی بولیوار ونزوئلا استفاده می‌کنند.

ناگفته نماند الزام پرداخت پترو برای هزینه بنزین خودروها و شرکت‌های هواپیمایی و انجام امور تجاری با برزیل و پاداش به کارکنان دولت در قالب پترو برخی اقداماتی است که نیکلاس مادورو از سال ۲۰۲۰ تاکنون به کار بسته است تا نرخ کاربرد پترو را افزایش دهد؛ اقداماتی که به‌نظر می‌رسد تاکنون نتوانسته نتیجه پرباری به‌همراه داشته باشد.

گفتنی است با‌‌توجه‌‌به ظرفیت ۳۰‌میلیون‌کاربری ارز دیجیتال ملی ونزوئلا، اگر این دارایی با مدل اقتصادیِ تعریف‌شده و توسعه متن‌باز و نقشه مسیر روشن در‌کنار چهارچوب قانون‌گذاری واضحی ارائه می‌شد، بی‌شک می‌توانست به بهبود اقتصاد ونزوئلا در سطح ملی و بین‌المللی کمک کند.

با‌این‌همه، مشکلات متعدد داخلی و استقبال‌نکردن متحدان اقتصادی ونزوئلا از‌جمله روسیه و چین و هند از این ارز، موجب شد حتی پس از گذشت چهار سال از عرضه پترو، بسیاری از اهداف این ارز دیجیتال ملی محقق نشود. بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که از‌نظر قانونی هیچ‌یک از دارایی‌های دولتی در این کشور نمی‌تواند از منابع طبیعی به‌عنوان پشتوانه استفاده کند.

جمع‌بندی

در این مطلب، پترو، ارز دیجیتال ملی ونزوئلا را از زوایای مختلف بررسی کردیم و به تاریخچه طراحی و عرضه آن نگاهی انداختیم. این ارز دیجیتال ملی اولین نمونه بین همتایان خود بود؛ اما نتوانست به موفقیت چندانی دست پیدا کند و با مشکلات متعدد فنی و قانونی روبه‌رو شد. همچنین، آموختیم که بخش عمده‌ای از سازوکار و اهداف پترو بر کاربران و ناظران فنی پوشیده است؛ از‌این‌رو، تمام داده‌های ما از این شبکه به اطلاعاتی محدود می‌شود که دولت ونزوئلا ارائه داده است.  

درمجموع با‌توجه‌به کنترل دولت مادورو بر ارز دیجیتال پترو، بعید به‌نظر می‌رسد این توکن بتواند به دارایی دیجیتال رایج با پذیرش گسترده تبدیل شود. در‌حال‌حاضر، کارایی پتروِ دیجیتال بیشتر از ارز سنتی بولیوار در این کشور نیست. سیاست متزلزل داخلی این کشور نیز باعث شده است که حتی آزمایش این ارز دیجیتال برای افراد و کسب‌وکارهای کنجکاو خارجی تصویری تاریک و مبهم داشته باشد.

علاوه‌بر‌این، استقبال شهروندان ونزوئلا از ارزهای دیجیتال برتر همچون بیت کوین یکی دیگر از عوامل شکست پترو محسوب می‌شود. در‌عین‌حال، به‌نظر می‌رسد دولت ونزوئلا نیز تا حد زیادی از موفقیت و کارایی پترو قطع امید کرده است. اقداماتی همچون استخراج بیت کوین به‌وسیله‌ ارتش ونزوئلا و قانونی‌شدن استخراج ارزهای دیجیتال با مجوز دولتی و واردات کالا از ایران و ترکیه به‌واسطه بیت کوین نیز نشان می‌دهند دولت ونزوئلا نیز آینده این ارز دیجیتال ملی را چندان درخشان ارزیابی نمی‌کند.