مسدود شدن آدرس‌های تتر؛ چگونه چنین چیزی ممکن است و آیا باید نگران باشیم؟

دو روز پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه تتر ۳۹ آدرس کیف پول را با میلیون‌ها دلار سرمایه داخل آنها مسدود کرده است. تنها در سال جاری میلادی، میزان مبالغ مسدودشده از سمت تتر بیش از ۵.۵ میلیون دلار برآورد می‌شود. با انتشار این خبر، موجی از نگرانی در میان کاربران حوزه ارزهای دیجیتال ایجاد شد و سؤالات متعددی را برای آنان مطرح کرد. تتر از لحاظ فنی چگونه این کار را انجام می‌دهد؟ مگر می‌توان بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، ترون و ایاس را دستکاری کرد؟ آیا باید نگران باشیم؟

تتر چیست؟

تتر با واحد اختصاری USDT، یک ارز دیجیتال باثبات (استیبل کوین – Stablecoin) با قیمت همیشه ثابت است. ارزش هر واحد تتر همواره برابر با ۱ دلار ایالات متحده آمریکا است. این ارز دیجیتال برای معامله‌گران دو کاربرد اصلی دارد:

• در امان ماندن از نوسانات شدید بازار ارزهای دیجیتال
• انتقال آسان پول به صرافی‌ها و کیف پول‌ها به‌صورت دلاری

علت ثابت بودن قیمت تتر یک چیز است: به‌ازای هر واحد USDT که تولید می‌شود ۱ دلار آمریکا در ذخایر بانکی نگهداری شده است که به‌عنوان پشتوانه این ارز دیجیتال عمل می‌کند. یعنی اگر ۴,۰۰۰,۰۰۰ واحد USDT به بازار عرضه شده باشد، باید ۴,۰۰۰,۰۰۰ دلار در خزانه بانک نگهداری شود تا قیمت آن همواره برابر ۱ دلار بماند. البته بر سر این موضوع در بین جامعه ارزهای دیجیتال شک و تردید وجود دارد و برخی این ارز دیجیتال را به نداشتن پشتوانه کافی متهم می‌کنند و تاکنون بر سر همین موضوع چند پرونده حقوقی هم علیه این شرکت تشکیل شده است.

واحدهای تتر نسبت به نیاز بازار و در دوره‌های زمانی مختلف از سوی شرکت آیفینکس تولید و به صرافی بیتفینکس وارد می‌شوند و سپس از آنجا توسط معامله‌گران به صرافی‌های دیگر می‌روند.

پس چرا تتر را یک ارز دیجیتال می‌نامیم؟

اگرچه تتر یک پروژه متمرکز است، اما واحدهای آن روی بلاک چین‌ها عرضه می‌شوند. با بهره‌مندی از بلاک چین، واحدهای تتر به سادگی روی کیف پول‌های مختلف ذخیره می‌شوند و انتقال آنها بسیار آسان است.

تتر اولین بار در سال ۲۰۱۴ بر بستر لایه‌ اومنی (Omni) روی بلاک چین بیت کوین پیاده‌سازی شد. اما نقطه عطف این ارز دیجیتال در اواخر سال ۲۰۱۷ بود که تتر به‌صورت یک توکن روی بلاک چین اتریوم عرضه شد. پس از آن بود که به‌راحتی می‌شد واحدهای تتر را روی کیف پول‌های اتریوم ذخیره کرد. سرعت بالای تراکنش‌ها، کارمزدهای نسبتاً پایین و راحتی استفاده از تتر روی اتریوم، باعث شد تا این پروژه خیلی زود توجهات را به خود جلب کند. در حال حاضر، بخش اعظمی از واحدهای موجود تتر را توکن‌های مبتنی بر اتریوم (ERC-20) تشکیل می‌دهند.

پس از اتریوم، تتر روی بلاک چین‌های ایاس (EOS)، ترون، لیکویید (Liquid)، الگورند (Alogrand) و بیت کوین کش هم عرضه شد. به این ترتیب، تتر را می‌توان روی کیف پول‌های ایاس، ترون، لیکویید و … ذخیره، دریافت و منتقل کرد.

تتر چگونه می‌تواند دارایی‌ها را مسدود کند؟

پس از انتشار خبر مسدودسازی آدرس‌ها از سوی تتر، این سؤال برای کاربران به‌وجود آمد که اگر بلاک چین غیرقابل دستکاری است، چگونه می‌توان روی یک بلاک چین بزرگ مانند اتریوم، آدرسی را مسدود کرد؟

برای پاسخ به این سؤال، جدا از جزئیات فنی باید گفت که تتر در حقیقت خودش یک بلاک چین یا یک شبکه باز نیست، بلکه برنامه‌ای (قرارداد هوشمندی) روی بلاک چین است. برای درک بهتر، تصور کنید یک وب‌سایت ساخته‌اید. شما مالک وب‌سایت هستید و آن وب‌سایت طوری ساخته شده است که به‌عنوان مالک می‌توانید هر زمان که بخواهید، آن را مسدود کنید. اما آیا می‌توانید کل اینترنت را مسدود کنید؟

در حقیقت، تتر یک قرارداد هوشمند روی اتریوم، ایاس، ترون و … است و در کد آن مشخص شده است که مالک (دارنده یک کلید خصوصی) می‌تواند یک آدرس را در صورت لزوم مسدود کند. پس ما با یک کد روی بلاک چین سروکار داریم و نباید آن را به کل بلاک چین تعمیم بدهیم.

در اواخر سال ۲۰۱۷، پس از رشد بازار تتر و نگرانی مقامات قانون‌گذار از تبدیل دارایی‌های غیرقانونی به تتر، شرکت آیفینکس امکان مسدودسازی آدرس‌ها را در نظر گرفت.

یاشار راشدی، توسعه‌دهنده و متخصص بلاک چین، در گفتگو با انتخاب گفت:

همانطور که می‌دانید، قراردادهای هوشمند قطعه کد یا نرم‌افزارهایی هستند که روی بلاک چین‌هایی که این قابلیت را دارند پیاده‌سازی می‌شوند. از خواص مهم قراردادهای هوشمند این است که منطق پیاده‌سازی‌شده در کد آنها، بعد از قرارگیری روی بلاکچین (دیپلوی شدن)‌ قابل‌تغییر نیست، این نکته بسیار مهمی‌ است چون قرارداد هوشمند همیشه با همان منطقی که از ابتدا قرار بوده کار کند،‌ کار خواهد کرد. ولی یک نکته وجود دارد: اگر قبل از دیپلوی شدن قرارداد هوشمند قابلیت‌هایی به آن اضافه شود که حتی در ابتدا از آن استفاده نشود، هر زمان که نیاز باشد می‌توان از آن استفاده کرد.

او ادامه داد:

در مورد توکن USDT که یک توکن ERC-20 است و کد آن را می‌توان در این آدرس ملاحظه کرد، شرکت تتر قبل از دیپلوی کردن این قرارداد هوشمند، تابعی به نام addBlackList ایجاد کرده است که توسط آن می‌توان آدرس‌هایی را به لیست سیاه اضافه کرد، یعنی از همان ابتدا این گزینه را پیش‌بینی و تعبیه کرده بوده است. البته دسترسی اجرای این تابع فقط برای خود شرکت محدود است. نکته جالب‌تر اینکه دو تابع مهم دیگر هم در این رابطه وجود دارند. یکی removeBlackList که توسط آن امکان خارج کردن یک آدرس از بلک‌لیست وجود دارد و تابع destroyBlackFunds که توسط آن امکان از بین بردن موجودی حساب‌های بلک‌لیست و بازگرداندن این موجودی، به موجودی اصلی قرارداد هوشمند وجود دارد. به نظر می‌رسد در حال حاضر این عملیات، ‌به‌صورت دستی و توسط یک نفر انجام می‌شود، نه توسط یک نرم‌افزار و به‌صورت ماشینی؛ اگرچه این امکان وجود دارد که به کمک نرم‌افزار هم انجام شود.

در تصویر زیر بخشی از کد قرارداد هوشمند تتر روی بلاک چین اتریوم را مشاهده می‌کنید که در آن امکان مسدودسازی و آزادسازی دوباره یک آدرس تعریف شده است.

همچنین می‌توانید در تصویر زیر امکان مسدودسازی آدرس‌های تتر بر روی بلاک چین ترون را مشاهده کنید.

در بلاک چین ایاس نیز امکان مسدودسازی و فریز کردن آدرس‌های تتر به سادگی برای ناشر این توکن فراهم است و در تمام بلاک چین‌های دیگر هم چنین چیزی ممکن است.

به این ترتیب، بنیاد تتر می‌تواند به راحتی آدرس‌های موردنظر خود را مسدود کرده و اجازه ارسال یا دریافت ارز دیجیتال را از مالک کیف پول سلب کند.

آیا باید نگران باشیم؟

تتر می‌گوید برای مبارزه با پولشویی، همکاری با نهادهای مجری قانون و مبارزه با هکرها آدرس‌ها را در صورت لزوم مسدود خواهد کرد. مسدود شدن این آدرس‌ها باعث موجی از نگرانی در بین کاربران تتر شده است و به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، این نگرانی‌ها در بین کاربران ایرانی بیشتر به چشم می‌خورد.

تعداد آدرس‌هایی که تتر مسدود کرده است، به نسبت تعداد آدرس‌های موجود، رقمی ناچیز است اما نمی‌توان احتمال مسدود شدن آدرس‌ها را کاملاً رد کرد.

راشدی در این خصوص به انتخاب گفت:

در حال حاضر توکن‌های روی شبکه اتریوم حدود یک و نیم میلیون (۱,۴۸۵,۰۸۸) آدرس یکتا، در حساب‌های خود تتر نگهداری می‌کنند که تعداد بسیار زیادی است. تشخیص این‌که کدامیک از این کاربران ایرانی هستند و مسدودسازی دستی آنها کار بسیار مشکل و پیچیده‌ای است.

اما راشدی احتمال مسدودسازی آدرس‌های کاربران ایرانی را کاملاً رد نکرد:

ولی ممکن است در آینده مکانیزم‌هایی به‌کار گرفته شود که با رصد و آنالیز آدرس‌ها و تراکنش‌های تتر، بتواند ارتباط آنها را با ایران کشف کند.

او درباره احتمال مسدودسازی حساب کاربران ایرانی از سوی تتر اظهار داشت:

اگر از من بپرسید امکان این‌که این موضوع عملی شود چه قدر است، من حدود ۳۰ درصد احتمال می‌دهم.

راشدی تأکید کرد:

یک قرارداد هوشمند که روی بلاکچین قرارگرفته لزوماً به معنی غیرمتمرکز بودن مدیریت آن، همچنین غیرقابل تحریم بودن آن نیست. تتر هم از این قاعده مستثنی نیست، اگر چه احتمال کمی وجود دارد که آدرس‌هایی که موجودی کمی دارند مورد توجه و حساسیت قرار بگیرند، ولی کاربران ایرانی باید این موضوع را مد نظر داشته باشند که تتر قرارداد هوشمندی است که مدیریت متمرکز و تحت کنترل یک شرکت را دارد و می‌بایست مراقب دارایی‌های خود باشند و همیشه ریسک استفاده از آن را در گوشه ذهن خود داشته باشند.

این کارشناس بلاک چین در پاسخ به این سؤال که آیا جایگزین غیرمتمرکزی برای تتر وجود دارد، ارز دیجیتال دای (DAI) را پیشنهاد کرد. او گفت:

توکن DAI که بخشی از پروژه MakerDAO است،‌ یک استیبل کوین معادل یک دلار است. پروژه MakerDAO مکانیزم متفاوتی برای ایجاد استیبل‌کوین خود پیاده‌سازی کرده که بسیار غیرمتمرکزتر و شفاف‌تر است.