گزارش اختصاصی: فهرست کامل کشورهایی که ارز دیجیتال ملی دارند + وضعیت قانون‌گذاری

مدتی است که مقامات کشورهای سراسر جهان، از جمله ایران، مسئله راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود را جدی‌تر از قبل دنبال می‌کنند و برخی از بانک‌های مرکزی دستاوردهایی هم در این حوزه داشته‌اند؛ اما هریک از کشورها پروژه ارز دیجیتال ملی خود را تا چه مرحله‌ای پیش برده‌اند و وضعیت قانون‌گذاری فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز در سراسر جهان چگونه است؟

اختصاصی انتخاب – علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران، هفته گذشته و برای دومین بار اعلام کرد که پروژه ارز دیجیتال ملی ایران در آینده‌ای نزدیک و به‌صورت آزمایشی راه‌اندازی خواهد شد. تقریباً از سه سال پیش و قبل از آغاز دوره ریاست صالح‌آبادی، سایر مدیران بانک مرکزی و مقامات کشور نیز هر از چند گاهی اشاره‌ای به ارز دیجیتال ملی ایران می‌کردند. در یکی از جدیدترین اشاره‌ها، سعید محمد، مشاور رئیس‌جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد، حدود سه هفته پیش اعلام کرد که قرار است پروژه ارز دیجیتال ملی ایران با محوریت جزیره کیش راه‌اندازی شود.

مقامات کشور در حالی راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی را جدی‌تر از قبل دنبال می‌کنند که بسیاری از کشورهای جهان مدتی است به این موضوع ورود کرده‌اند. برای مثال، چین اکنون آزمایش‌های نهایی یوان دیجیتال، ارز دیجیتال ملی خود را پشت سر می‌گذارد و آمریکا تحقیقات خود را در این زمینه به‌طور جدی آغاز کرده است تا از رقیب اقتصادی خود جا نماند.

برخی از بانک‌های مرکزی با این هدف به سمت راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود حرکت کرده‌اند تا از گسترده‌ترشدن استفاده از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکزی مانند بیت کوین، در کشور خود جلوگیری کنند. برخی دیگر هم به‌دنبال استفاده از مزایای فناوری‌های نوین، کاهش هزینه‌های جابه‌جایی پول و به‌طور کلی پیشرفته‌ترکردن فناوری‌های مالی مرتبط با ارز رسمی خود هستند.

اکثر کارشناسان معتقدند که ارزهای دیجیتال ملی در مجموع می‌توانند برای اقتصاد کشورها مفید باشند و به همین خاطر است که اهمیت این موضوع در چند سال اخیر برای دولت‌ها و بانک‌های مرکزی پررنگ‌تر شده است.

در این گزارش قصد داریم آخرین وضعیت پروژه ارز دیجیتال ملی ایران و دیگر کشورهای سراسر جهان را که تاکنون در این مورد اقدام کرده‌اند، بررسی کنیم. وضعیت قانونی بیت کوین و به‌طور کلی ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز در کشورهای مختلف هم موضوع دیگری است که در این مطلب آن را زیر ذره‌بین خواهیم برد. تلاش ما این بوده است تا در نگارش این گزارش از جدید‌ترین داده‌ها و معتبرترین منابع استفاده کنیم و تا حد امکان آمار دقیقی ارائه دهیم.

ابتدا تعریف مختصری از ارزهای دیجیتالی ملی ارائه می‌کنیم و سپس آخرین وضعیت پروژه ارز دیجیتال ملی ایران و سایر کشورهای جهان را بررسی خواهیم کرد.

ارز دیجیتال ملی (CBDC) چیست؟

ارز دیجیتال ملی، ارز دیجیتال بانک مرکزی، «Central Bank Digital Currency» یا به اختصار «CBDC»، در واقع نسخه‌ای دیجیتال از ارز یا همان پول رسمی یک کشور است که بر بستر یک شبکه کنترل‌شده پیاده‌سازی می‌شود. این ارزها بر خلاف ارزهای دیجیتال رایج، مانند بیت کوین و اتریوم، ساختاری «کاملاً متمرکز» دارند و بیش از آنکه به ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز شبیه باشند، مانند استیبل کوین‌های متمرکز عمل می‌کنند. گفتنی است که ارزهای دیجیتال ملی ممکن است از فناوری بلاک چین و دفتر کل توزیع‌شده استفاده کنند؛ اما نه لزوماً.

بانک مرکزی مسئول صدور و نظارت بر ارز دیجیتال ملی است و می‌تواند حساب تمام کسانی را که از ارز دیجیتال ملی آن کشور استفاده می‌کنند، کنترل کند. ساختار متمرکز ارزهای دیجیتال ملی این امکان را در اختیار دولت‌ها قرار می‌دهد تا بتوانند گردش پول در کشور را کاملاً زیر نظر بگیرند و عده زیادی معتقدند ممکن است به همین خاطر حریم خصوصی شهروندان در پرداخت‌های این‌چنینی تحت‌تأثیر قرار گیرد.

پشتوانه ارز دیجیتال ملی یک کشور، ذخیره پولی بانک مرکزی همان کشور است. درواقع هر واحد از ارز دیجیتال ملی معادل اسکناسی ارزش دارد که بانک مرکزی چاپ کرده است.

کارشناسان معتقدند که نمی‌توان برای تمام ارزهای دیجیتال ملی یک تعریف واحد ارائه کرد؛ چراکه هر کشور سیستم اقتصادی و قوانین تجاری خاص خود را دارد و همین موضوع می‌تواند بر شیوه طراحی و ساختار کلی ارز دیجیتال ملی آن کشور تأثیر بگذارد.

در این بخش یک تعریف کلی ارائه شد و برای آشنایی بیشتر با ارزهای دیجیتال ملی باید پروژه‌های کشورهای مختلف را به‌‌طور جداگانه مورد بررسی قرار داد.

آخرین وضعیت ارزهای دیجیتال ملی و قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در سراسر جهان

آخرین آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد که تاکنون بیش از ۷۰ کشور و اتحادیه اقتصادی‌سیاسی بین‌المللی برای راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود اقدام کرده‌اند. در این میان، برخی از کشورها پروژه ارز دیجیتال ملی خود را به پایان رسانده‌ و آن را در اختیار شهروندان قرارداده‌اند، تعداد زیادی درگیر تحقیقات اولیه هستند و بعضی از آنها هم ارز دیجیتال ملی خود را به‌صورت آزمایشی راه‌اندازی کرد‌ه‌اند و ممکن است به‌زودی برای نهایی‌کردن پروژه خود اقدام کنند.

فهرستی که در ادامه مشاهده می‌کنید حاوی اطلاعاتی است درباره آخرین وضعیت پروژه ارز دیجیتال ملی ۶۹ کشور و ۲ اتحادیه بین‌المللی، تاریخ اطلاع‌رسانی هر پروژه و وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز.

در این فهرست وضعیت فعلی پروژه ارز دیجیتال ملی کشورها و مرحله‌ای که اکنون در آن قرار گرفته‌اند، به ۵ دسته کلی تقسیم شده است که توضیحات هریک را در ادامه می‌خوانید.

• تحقیقات اولیه: یعنی مقامات آن کشور در حال تحقیق درباره ارزهای دیجیتال ملی هستند و مشخص نیست که قصد دارند ارز دیجیتال ملی خود را راه‌اندازی کنند یا خیر.
• اثبات مفهوم: در مرحله اثبات مفهوم، پروژه ارز دیجیتال ملی از نظر فنی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این مرحله توسعه‌دهندگان باید زیرساخت‌های فنی لازم برای توسعه ارز دیجیتال ملی را انتخاب کنند و هدف این است که متوجه شوند آیا سیستمی که قرار است طراحی‌ شود می‌تواند اهداف تعیین‌شده برای ارز دیجیتال ملی را برآورده کند یا خیر. تقریباً می‌توان گفت کشوری که در مرحله اثبات مفهوم قرار دارد، تصمیم به راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود گرفته و تنها در حال بررسی چگونگی اجرای پروژه است.
• راه‌اندازی آزمایشی: یعنی آن کشور زیرساخت‌های فنی لازم برای ارز دیجیتال ملی خود را توسعه داده است و پیش از عرضه گسترده، آن را به‌صورت آزمایشی و محدود در بخش‌های خاصی از کشور راه‌اندازی کرده است.
• راه‌اندازی کامل: یعنی توسعه و آزمایش پروژه به پایان رسیده و ارز دیجیتال ملی در دسترس تمام شهروندان آن کشور قرار گرفته است.
• متوقف‌شده: یعنی در گذشته ایده راه‌اندازی یک ارز دیجیتال ملی مطرح شده است، اما سپس نظر مقامات تغییر کرده و اجرای پروژه متوقف شده است. گفتنی است که متوقف‌شدن پروژه ارز دیجیتالی ملی، به این معنی نیست که آن کشور دیگر قصد ندارد به این حوزه ورود کند.

همان طور که در فهرست بالا دیده می‌شود، در حال حاضر ۶۹ کشور به علاوه ۲ اتحادیه بین‌المللی از جمله اتحادیه اروپا (منطقه یورو) و اتحادیه کارائیب شرقی برای راه‌اندازی ارز دیجیتالی ملی خود اقدام کرده‌اند. در این میان ۴۶ پروژه در مرحله تحقیقات اولیه به سر می‌برند که پروژه یورو دیجیتال اتحادیه اروپا و دلار دیجیتال آمریکا هم جزو همین دسته هستند. ۱۰ کشور پروژه خود را تا مرحله اثبات مفهوم پیش برده‌اند و احتمالاً در ادامه برای توسعه زیرساخت‌های فنی ارز دیجیتال ملی خود اقدام خواهند کرد.

۹ پروژه به مرحله راه‌اندازی آزمایشی رسیده‌اند که یکی از مشهورترین آنها یوان دیجیتال، پروژه پرسروصدای ارز دیجیتال ملی چین است. باهاماس و نیجریه تنهای کشورهایی هستند که ارز دیجیتال ملی خود را به‌طور کامل راه‌اندازی کرده و در اختیار شهروندان خود قرار داده‌اند. اکوادور، دانمارک و فنلاند هم جز کشورهایی هستند که در سال‌های گذشته برای راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود اقدام کرده بودند، اما در ادامه به دلایل مختلف از تصمیم خود منصرف شدند.

در این میان ماجرای پروژه ارز دیجیتال ملی فنلاند که به سال ۱۹۹۳ باز می‌گردد، جلب توجه می‌کند. در آن زمان چیزی به نام ارز دیجیتال با تعریفی که امروز از آن سراغ داریم، وجود نداشت. با این حال عده‌ای معتقدند سیستم کارت هوشمند آوانت (Avant) که بانک مرکزی فنلاند در دهه ۱۹۹۰ آن را طراحی کرده بود، می‌تواند به‌عنوان اولین ارز دیجیتال ملی جهان در نظر گرفته شود. بانک مرکزی فنلاند چند سالی از این سیستم استفاده می‌کرد، اما در ادامه آن را در اختیار بانک‌های خصوصی قرار داد و با روی کار آمدن کارت‌های اعتباری هوشمند هم این سیستم به کلی از رده خارج شد.

استفاده از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز، مانند بیت کوین، در ۳۶ مورد از کشورهایی که تاکنون برای راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود اقدام کرده‌اند، قانونی است. چین، مراکش و مصر هرکدام به‌نوعی استفاده از بیت کوین و ارزهای دیجیتال را در بخش‌های مختلف غیرقانونی اعلام کرده‌اند؛ با این حال در هر سه این کشورها شهروندان همچنان با روش‌هایی به پلتفرم‌های ارز دیجیتال دسترسی دارند و در این حوزه فعالیت می‌کنند.

در ۱۱ کشور که یکی از آنها ایران است، برای استفاده از ارزهای دیجیتال در برخی از حوزه‌ها محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده است؛ با این حال نمی‌توان گفت که بیت کوین و ارزهای دیجیتال در این کشورها کاملاً قانونی یا کاملاً غیرقانونی هستند. وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال در ۲۱ کشور باقی‌مانده نامشخص است و اطلاعاتی از آنها در دسترس نیست.

در ادامه سری به پروژه ارز دیجیتال ملی ایران و ۹ کشور دیگر از ۷۱ کشوری می‌زنیم که تاکنون در این رابطه اقدام کرده‌اند و آخرین وضعیت قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را نیز در هریک از آنها بررسی خواهیم کرد.

ایران

• واحد پول: ریال ایران
• جمعیت: ۸۳,۱۸۳,۷۴۱ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۱۹۱,۷۱۸ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۳۵.۷ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

همان طور که در ابتدا گفته شد، مدتی است که مقامات کشور مسئله راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی را جدی‌تر از قبل دنبال می‌کنند.

علی صالح‌آبادی، رئیس بانک مرکزی، چند روز پیش درباره پروژه ارز دیجیتال ملی ایران گفته بود:

موضوع رمزپول ملی از جمله موارد مهم در دستورِ کار بانک مرکزی است که زیرساخت و دستورالعمل‌های مربوط به آن تدوین شده و در آینده نزدیک به‌صورت آزمایشی راه‌اندازی خواهد شد.

این دومین باری است که صالح‌آبادی در مقام ریاست بانک مرکزی به راه‌اندازی قریب‌الوقوع ارز دیجیتال ملی ایران اشاره می‌کند و آن‌طور که پیداست دولت و مجلس می‌خواهند هرچه سریع‌تر این پروژه را نهایی کنند.

غلامرضا مرحبا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، حدود یک ماه پیش گفته بود که «بر اساس توافق‌های قبلی، قرار بر این بود که یک کمیسیون مشترک میان کمیسیون اقتصادی مجلس و بانک مرکزی تشکیل شود» تا مسئله راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی ایران در آن مورد بررسی قرار گیرد. مرحبا در آن زمان گفته بود که پس از گذشت چند ماه از مطرح‌شدن ایده تشکیل این کمیسیون، هنوز اعضای آن مشخص نشده‌اند.

او درباره زمان عرضه و راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی ایران گفته بود:

به‌محض آنکه رمزارز ملی قابل‌ارائه و سرمایه‌گذاری شود قطعاً نمایندگان مجلس در اسرع وقت این موضوع را از طریق رسانه‌ها به اطلاع مردم می‌رسانند. باید این نکته را در نظر داشته باشیم که رمزارز ملی یک مفهوم جدید در اقتصاد است و تمامی افراد جامعه می‌توانند در آن سرمایه‌گذاری کنند.

نکته عجیبی که سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس به آن اشاره کرده، این است که مردم می‌توانند در ارز دیجیتال ملی ایران «سرمایه‌گذاری» کنند. او حتی در بخشی از صحبت‌های خود تأکید کرده بود که مردم می‌توانند «با خیال آسوده» در ارز دیجیتال ملی ایران سرمایه‌گذاری داشته باشند.

همان طور که در ابتدا گفته شد، ارزهای دیجیتال ملی درواقع نسخه دیجیتال ارز رسمی یک کشور هستند و طبیعتاً قیمت آنها نباید تفاوتی با اسکناس‌های کاغذی موجود در بازار داشته باشد. اما اگر آن‌طور که مرحبا گفته است، هدف از راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی ایران ارائه یک محصول مالی برای سرمایه‌گذاری باشد، این تعریف ابتدایی به‌کلی تغییر خواهد کرد.

نکته مبهمی که درباره ارز دیجیتال ملی ایران وجود دارد، زیرساخت‌های فنی و اهداف این پروژه است. مقاماتی که در این سال‌ها حرف از راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی ایران زده‌اند، تاکنون هیچ اشاره‌ای به ماهیت این پروژه، تیم توسعه‌دهنده، زیرساخت‌های فنی و قابلیت‌های آن نکرده‌اند. حتی این موضوع هم به‌طور کامل شفاف نشده است که بانک مرکزی و دیگر مقامات کشور با راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی چه اهدافی را دنبال می‌کنند.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصاد و دارایی، شهریور امسال درباره مزیت‌های ارز دیجیتال ملی گفته بود:

فناوری‌های نوین نظیر زنجیره بلوک، قراردادهای هوشمند و پول دیجیتال بانک مرکزی، امروز امکانی را فراهم می‌کنند که هم مدیران بانک در لحظه متوجه شوند در سراسر نقاط کشور ترازنامه آنها چگونه در حال تغییر است و هم کنترل بانک مرکزی بر جریان وجوه مالی را افزایش می‌دهد و این امکان بی‌نظیری را برای شفافیت، مبارزه با پول‌شویی، فرار مالیاتی و نظایر آن ایجاد می‌کند.

مشخص‌نبودن قابلیت‌ها و ماهیت کلی ارز دیجیتال ملی ایران باعث شده است تا این طرح در دسته پروژه‌هایی قرار گیرد که همچنان در مرحله تحقیقات اولیه به سر می‌برند. در ادامه باید منتظر ماند و دید که مقامات کشور تا چه حدی در مسئله راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی ایران جدی هستند و اهداف این پروژه چگونه تعریف می‌شود.

• قانون‌گذاری:

استفاده از بیت کوین و ارزهای دیجیتال در ایران، در بخش‌هایی قانونی، در برخی از حوزه‌ها غیرقانونی و در مواردی هم فاقد قانون‌گذاری مشخص است و به‌طور کل می‌توان گفت که قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در ایران وضعیتی خاکستری دارد.

برای مثال، خریدوفروش و نگهداری ارزهای دیجیتال در ایران جرم‌انگاری نشده است، بنابراین می‌توان گفت که سرمایه‌گذاری و معامله در بازار ارز دیجیتال برای شهروندان ایران غیرقانونی نیست. از سوی دیگر، بانک‌ها و مؤسسات مالی به‌ دستور بانک مرکزی حق ندارد در مبادلات خود از ارزهای دیجیتال استفاده کنند و برای فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال هم مجوز رسمی صادر نمی‌شود. برای استخراج ارزهای دیجیتال حتماً باید از وزارت صمت مجوز دریافت کرد و در غیر این صورت، این فعالیت غیرقانونی تلقی می‌شود.

برای برخی از بخش‌ها، مانند راه‌اندازی پروژه‌های جدید، پیش‌فروش توکن‌های یک پروژه در بازارهای داخلی، جذب سرمایه برای پروژه‌های ایرانی فعال در حوزه ارز دیجیتال و مواردی از این دست نیز قانون‌گذاری مشخصی انجام نشده است و بسیاری از کسب‌وکارها با یک خلأ قانونی مواجه هستند.

با این حال مدتی است که مجلس و دولت مسئله قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال را پیگیری می‌کنند. حدود یک ماه پیش، محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، گفته بوده متن طرح قانون ساماندهی ارزهای دیجیتال قرار است تا دو ماه دیگر نهایی شود.

او چند روز پیش هم در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که مقامات دولتی به موضوع قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال ورود کرده‌اند و محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور، متولی ارزهای دیجیتال در دولت شده است.

همچنین بخوانید: آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟

آمریکا

• واحد پول: دلار آمریکا
• جمعیت: ۳۳۱,۴۴۹,۲۸۱ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۲۰,۹۳۶,۶۰۰ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۶.۸ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

بانک مرکزی آمریکا اواخر تیرماه امسال اعلام کرده بود که به‌زودی گزارشی را درباره مزایا و معایب ارزهای دیجیتال ملی منتشر خواهد کرد. گزارش رسانه‌ها نشان می‌دهد که این بانک بررسی‌های خود را برای تهیه این گزارش آغاز کرده، اما هنوز آن را منتشر نکرده است.

جروم پاول (Jerome Powell)، رئیس بانک مرکزی آمریکا، پیش‌تر در جلسه کمیته خدمات مالی مجلس نمایندگان ایالات متحده گفته بود که موقعیت ارزی دلار در جهان در معرض خطر نیست و توسعه ارزهای دیجیتال ملی توسط کشورهای دیگر هم تهدیدی برای دلار محسوب نمی‌شود. این در حالی است که بسیاری از مقامات این کشور پروژه یوان دیجیتال چین را تهدیدی برای دلار و اقتصاد آمریکا می‌دانند.

آن‌طور که پیداست بانک مرکزی آمریکا فعلاً عجله برای راه‌اندازی پروژه دلار دیجیتال ندارد و می‌خواهد قبل از تصمیم‌گیری در رابطه با این موضوع، تمام جوانب را به‌خوبی بررسی کند.

• قانون‌گذاری:

با اینکه به‌طور کلی فعالیت کسب‌وکارها در خاک آمریکا هم بدون دردسر نیست، می‌توان گفت ارزهای دیجیتال در این کشور فعالیت قانونی دارند. در این سال‌ها پروژه‌های زیادی در حوزه ارزهای دیجیتال در این کشور راه‌اندازی شده‌اند و این روند تاکنون ادامه داشته است.

رئیس بانک مرکزی آمریکا حدود سه ماه پیش در کنگره با صراحت اعلام کرد که این کشور ارزهای دیجیتال را ممنوع نخواهد کرد. علاوه بر این، شرایط مناسبی که برای فعالیت ماینرهای بیت کوین در این کشور به وجود آمده، آمریکا را پس از توقف فعالیت مزارع استخراج در چین، به قطب اصلی این صنعت تبدیل کرده است.

از طرفی، دولت بایدن اخیراً طرح جدیدی را به تصویب رسانده است که بر اساس آن بسیاری از کسب‌وکارهای فعال در این حوزه، ازجمله ماینرها، اعتبارسنج‌های شبکه‌های مبتنی بر اثبات سهام، ارائه‌دهندگان کیف پول‌های ارز دیجیتال، توسعه دهندگان نرم‌افزارهای بلاک چینی، صرافی‌ها و تقریباً تمام پلتفرم‌ها و شرکت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال، ملزم به ارائه گزارش‌های مالیاتی و پرداخت مالیات می‌شوند.

این طرح اکنون عملاً به یک قانون رسمی تبدیل شده است، اما از آنجایی که کارشناسان معتقدند بسیاری از کسب‌وکارهای مشمول قانون ارائه گزارش مالیاتی امکان اجرا مقررات این طرح را ندارند، برخی از سناتورهای آمریکایی همچنان در تلاش‌اند تا تعاریف مرتبط با کسب‌وکارهای ارز دیجیتال را در این قانون محدودتر کنند.

کمیسیون بورس و اوراق بهادار، کنگره، وزارت خزانه‌داری و دیگر دستگاه‌های مسئول در آمریکا نیز به‌دنبال قانون‌گذاری جدی‌تر و نظارت بر ارزهای دیجیتال هستند و جلساتی را هم در همین رابطه برگزار کرده‌اند؛ با این حال هنوز نمی‌توان گفت که در این کشور چهارچوب قانونی مشخصی برای ارزهای دیجیتال در نظر گرفته شده است.

چین

• واحد پول: یوان
• جمعیت: ۱,۴۷۰,۰۰۰,۰۰۰ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۱۴,۷۲۲,۷۳۱ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۲.۳ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

چین تنها اقتصاد بزرگ جهان است که پروژه ارز دیجیتال ملی خود را وارد مرحله راه‌اندازی آزمایشی کرده است. یوان دیجیتال از آوریل ۲۰۲۰ (فروردین ۹۹) در شهرهای بزرگ چین عرضه شده و قرار است به‌طور کامل جایگزین پرداخت‌های نقدی شود.

مقامات چینی پیش‌تر اعلام کرده بودند که ورزشکاران و سایر مسافران کشورهای خارجی می‌توانند در جریان المپیک زمستانی ۲۰۲۲ که قرار است بهمن امسال برگزار شود، برای پرداخت‌های خود از کیف پول یوان دیجیتال استفاده کنند. این رویداد می‌تواند یک چالش بزرگ برای پروژه یوان دیجیتال باشد؛ چراکه این‌ بار قرار است به‌جای شهروندان چین، افرادی از کشورهای خارجی ارز دیجیتال ملی این کشور را آزمایش کنند.

از آنجایی که پذیرش یوان دیجیتال در این کشور روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود، انتظار می‌رود که مقامات چین در آینده‌ای نزدیک راه‌اندازی کامل پروژه ارز دیجیتال ملی خود را اعلام کرده و برای استفاده از آن در پرداخت‌های برون‌مرزی اقدام کنند.

• قانون‌گذاری:

چین از سال ۲۰۱۳ میلادی بارها برای محدودترکردن فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال تلاش کرده است و سرانجام امسال با ممنوع اعلام کردن استخراج و معامله ارزهای دیجیتال، تیر خلاص را به پیکر کسب‌وکارهای فعال در این حوزه شلیک کرد.

می‌توان گفت که چین در مقایسه با سایر دولت‌ها، سخت‌گیرانه‌ترین سیاست‌ها را برای قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال دنبال کرده است. بسیاری از صرافی‌هایی که پیش از این به کاربران چینی خدمات ارائه می‌کردند، اکنون فعالیت‌های خود را در این کشور متوقف کرده‌اند و مدتی است که دسترسی به بسیاری از رسانه‌ها و پلتفرم‌های فعال در این حوزه با آدرس آی‌پی چین امکان‌پذیر نیست.

اتحادیه اروپا

• واحد پول: یورو
• جمعیت ۴۴۷,۷۰۶,۲۰۹ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۱۵,۲۹۲,۱۰۱ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۴.۴ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

ابتدای باید این نکته را در نظر داشته باشید که در این بخش منظور از اتحادیه اروپا کشورهایی هستند «یورو» را به‌عنوان ارز رسمی خود پذیرفته‌اند؛ بنابراین انگلستان و دانمارک در این پروژه مشارکتی ندارند.

تقریباً از ۳ سال پیش زمزمه‌هایی درباره عرضه و راه‌اندازی نسخه دیجیتال یورو به گوش می‌رسید و در نهایت بانک مرکزی اروپا در اکتبر ۲۰۲۰ (مهر ۹۹) گزارشی را در رابطه با پروژه یورو دیجیتال منتشر کرد. در این گزارش ۵۵ صفحه‌ای، خلاصه‌ای از اهداف اتحادیه اروپا برای راه‌اندازی یورو دیجیتال و نکاتی در رابطه با شیوه فعالیت، زیرساخت‌ها و قابلیت‌های احتمالی آن ارائه شده است.

یک ماه پس از انتشار این گزارش، کریستین لاگارد (Christine Lagarde)، رئیس بانک مرکزی اروپا، اعلام کرد که نهادهای مالی منطقه برای راه‌اندازی یورو دیجیتال طی ۲ تا ۴ سال آینده آماده می‌شوند. لاگارد در آن زمان تأکید کرده بود که «یورو دیجیتال جایگزین پول نقد نخواهد شد، بلکه به‌عنوان مکملی برای پول نقد مورد استفاده قرار خواهد گرفت».

• قانون‌گذاری:

فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال در بیشتر کشورهای عضو اتحادیه اروپا منع قانونی ندارند؛ با این حال هر کشور برای نظارت بر این حوزه دستورالعمل خاص خود را دارد.

نگرانی مقامات اتحادیه اروپا بیشتر در رابطه با سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال در پول‌شویی و سایر جرایم مالی است. این سازمان اروپایی تیرماه امسال اعلام کرده بود که قصد دارد دپارتمانی را ویژه مبارزه با جرایم مالی راه‌اندازی کند که یکی از وظایف آن شفاف‌سازی قوانین مرتبط با ارزهای دیجیتال است.

همچنین بخوانید: دستورالعمل جدید FATF برای مبارزه با سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال؛ آیا فعالیت کاربران ایرانی محدود می‌شود؟

ژاپن

• واحد پول: ین ژاپن
• جمعیت: ۱۲۶,۲۲۶,۵۶۸ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۴,۹۷۵,۴۱۵ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۰.۱

• ارز دیجیتال ملی

ژاپن جزو معدود کشورهایی است که پروژه ارز دیجیتال ملی خود را تا مرحله اثبات مفهوم پیش برده است. بانک مرکزی این کشور اکتبر ۲۰۲۰ (مهر ۹۹) همکاری خود را با گروهی متشکل از ۷ بانک مرکزی دیگر برای انتشار گزارشی جهت بررسی ارزهای دیجیتال ملی آغاز کرد. در حالی که قرار بود فاز آزمایشی پروژه یِن دیجیتال تا پایان ماه مارس سال جاری میلادی (اسفند ۹۹) به پایان برسد، مقامات ژاپنی اعلام کردند که یِن دیجیتال باید با سایر ارزهای دیجیتال ملی هم سازگار باشد و به همین خاطر بانک مرکزی همچنان روی عملکردهای کلیدی این ارز دیجیتال کار می‌کند.

قابلیت انجام تراکنش به صورت آفلاین، یکی از ویژگی‌هایی است که مقامات ژاپنی خواستار آن هستند؛ به‌طوری که این کشور تلاش می‌کند ارز دیجیتالی ایجاد کند که با توجه به آسیب‌پذیری ژاپن در برابر بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل و سونامی، در برابر اختلالات و قطعی اینترنت مقاوم باشد. پافشاری مقامات ژاپنی به امکان انجام تراکنش‌های آفلاین، روند توسعه پروژه یِن دیجیتال را پیچیده و البته کمی کند کرده است.

• قانون‌گذاری:

ژاپن در سال ۲۰۱۴ بانک‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه بورس و اوراق بهادار این کشور را از به‌کارگیری بیت کوین در مبادلات تجاری منع کرد. با این حال قانون رسمی‌ای در این کشور وجود ندارد که اشخاص حقیقی یا حقوقی را از پرداخت بیت کوین و ارزهای دیجیتال در ازای دریافت کالا یا خدمات منع کند.

این کشور در سال ۲۰۱۷ میلادی برای قانون‌گذاری فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال اقدام و دستورالعمل‌هایی را در این زمینه منتشر کرد. صرافی‌های ارز دیجیتالی که در ژاپن فعالیت می‌کنند باید ثبت قانونی شوند، اطلاعات تراکنش‌ها را ثبت کنند و اقدامات امنیتی لازم را انجام دهند. علاوه بر این، تمام تراکنش‌های ارز دیجیتال که در صرافی‌های این کشور انجام می‌شود باید مطابق با قوانین مبارزه با پول‌شویی باشد. در رابطه با استخراج بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال هم ظاهراً قانون‌گذاری خاصی در این کشور انجام نشده است.

کره جنوبی

• واحد پول: وون کره جنوبی
• جمعیت: ۵۱,۳۰۹,۷۰۵ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۱,۶۳۰,۵۲۵ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۳.۷ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

به گفته مقامات کره جنوبی، پروژه ارز دیجیتال ملی این کشور اکنون دو مرحله آزمایشی کلیدی را پیش روی خود دارد. مراحل اول به تحقیق درباره کاربردها و نقش‌های اساسی ارز دیجیتال ملی این کشور اختصاص داده شده است که طبق زمان‌بندی‌ها انجام‌شده باید این ماه به پایان برسد. مرحله دوم هم که قرار است خرداد سال آینده به نتیجه برسد، برای بررسی جزئیات فنی و شیوه پیاده‌سازی زیرساخت‌های این پروژه در نظر گرفته شده است.

• قانون‌گذاری:

افراد زیر ۱۸ سال و خارجی‌های ساکن کره جنوبی که شهروند این کشور محسوب نمی‌شود، حق فعالیت در صرافی‌های ارز دیجیتال داخلی را ندارند. کره‌ای‌ها بالای ۱۸ سال لزوماً باید با همان نامی که در یکی از بانک‌های این کشور افتتاح حساب کرده‌اند، در صرافی‌های ارز دیجیتال احراز هویت کنند. در واقع برای اینکه یک صرافی بتواند به یکی از کاربران خود خدمات ارائه کند، باید هر دو در یک بانک مشخص حساب فعال داشته باشند. رعایت مقررات مبارزه با پول‌شویی هم از ملزومات فعالیت صرافی‌ها در این کشور است. مجلس کره جنوبی نیز اخیراً به‌دنبال قانون‌گذاری برای اخذ مالیات از ارزهای دیجیتال است.

انگلستان

• واحد پول: پوند
• جمعیت: ۵۶,۲۸۶,۹۶۱ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۲,۷۰۷,۷۴۴ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۵.۱ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

بانک مرکزی انگلستان تقریباً از سال ۲۰۱۸ در حال تحقیق درباره راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود است. آن‌طور که پیداست مقامات انگلستان هم مانند آمریکا عجله‌ای برای راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود ندارند و به‌جز یک گزارش مختصر در رابطه با سیستم‌های پرداختی‌ای که این کشور می‌تواند در مبادلات برون‌مرزی خود از آنها استفاده کند، تاکنون اشاره دیگری به پروژه پوند دیجیتال نکرده‌اند. گفتنی است که گزارش مذکور مربوط به سال ۲۰۱۸ میلادی است.

• قانون‌گذاری:

در انگلستان سودی که از خریدوفروش ارزهای دیجیتال به‌دست می‌آید، مشمول قانون «مالیات بر سود سرمایه» است. در سایر حوزه‌ها تقریباً قانون‌گذاری مشخصی انجام نشده است، اما در حال حاضر بیشتر تلاش قانون‌گذاران این کشور در جهت مبارزه با سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال در پول‌شویی و جرایم مالی است.

فرانسه

• واحد پول: یورو
• جمعیت: ۶۸,۰۸۴,۲۱۷ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۲,۶۰۳,۰۰۴ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۲.۸ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

بانک مرکزی فرانسه یک سال پیش موفق شد با همکاری چند شرکت خصوصی، یورو دیجیتال را در پروژه‌ای جدا از اتحادیه اروپا و به‌صورت آزمایشی راه‌اندازی کند. این پروژه یک طرح آزمایشی است و قرار نیست در ابعاد گسترده و به‌طور رسمی مورد استفاده قرار گیرد. این‌طور به نظر می‌رسد که بانک مرکزی فرانسه سعی کرده است تا زودتر از سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا خود را برای راه‌اندازی یورو دیجیتال آماده کند؛ اما اگر قرار باشد روزی یورو دیجیتال به‌طور رسمی راه‌اندازی شود، احتمالاً کشورهای عضو باید همگام با یکدیگر اقدام کنند.

قانون‌گذاری:

مقامات فرانسوی در خرداد سال جاری قوانین جدیدی را برای فعالیت‌های مرتبط با ارز دیجیتال وضع کردند. بر اساس این قوانین پلتفرم‌های معاملاتی‌ای که در آنها تنها مبادله «ارز دیجیتال با ارز دیجیتال» انجام می‌شود نیز مشمول قانون مبارزه با پول‌شویی و احراز هویت مشتریان خواهند شد. انجام معامله و تراکنش به‌صورت ناشناس هم در بازارهای فرانسه به‌طور کامل ممنوع شده است.

روسیه

• واحد پول: روبل روسیه
• جمعیت: ۱۴۶,۷۴۹,۰۰۰ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۱,۴۸۳,۴۹۸ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۸.۴ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه، ماه گذشته در آخرین اشاره خود به مسئله ارز دیجیتال ملی این کشور، اعلام کرد که روسیه اوایل سال ۲۰۲۲ نسخه اولیه و آزمایشی پلتفرم روبل دیجیتال را عرضه خواهد کرد. نابیولینا گفته است پس از عرضه نسخه اولیه روبل دیجیتال درباره راه‌اندازی کامل این پروژه تصمیم‌گیری خواهد شد.

• قانون‌گذاری:

بر اساس قوانین بانک مرکزی روسیه، استفاده از ابزارهای جایگزین برای سیستم پولی این کشور غیرقانونی است، اما مشخصاً گفته نشده است که می‌توان از بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال در مبادلات تجاری استفاده کرد یا خیر. مقامات روسیه بارها به شهروندان این کشور هشدار داده‌اند که فعالیت در بازار ارزهای دیجیتال ریسک بالایی دارد. بانک مرکزی این کشور پیش‌تر گفته بود که «بیشتر فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال خارج از چهارچوب‌های قانونی روسیه است و بانک مرکزی آنها را تأیید نمی‌کند».

فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال در روسیه فعلاً قانونی است اما باید مجوزهای لازم را از نهادهای رسمی این کشور دریافت کنند. در حوزه ماینینگ هم اگر مصرف انرژی یک فارم استخراج ارز دیجیتال برای ۳ ماه متوالی از سقفی که دولت در نظر گرفته است تجاوز کند، فعالیت آن مجموعه مشمول مالیات می‌شود.

ترکیه

• واحد پول: لیر ترکیه
• جمعیت: ۸۵,۵۹۸,۰۴۳ نفر
• تولید ناخالص داخلی: ۷۲۰,۱۰۱ میلیون دلار
• نرخ تورم: ۱۷.۶۲ درصد

• ارز دیجیتال ملی:

ترکیه از ۳ سال پیش به‌طور جدی پیگیر راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود بوده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، پیش‌تر مقامات این کشور را ملزم کرده بود که تا سال ۲۰۲۰ آزمایش‌های لیر دیجیتال را به پایان برسانند، با این حال بانک مرکزی این کشور هنوز تحقیقات اولیه را به پایان نرسانده است.

به گفته بانک مرکزی این کشور، نمونه اولیه این پلتفرم قرار است با‌عنوان «شبکه لیر دیجیتال ترکیه» را‌ه‌اندازی شود و سپس به‌صورت محدود مورد آزمایش قرار گیرد. پس از پشت سر گذاشتن آزمایش‌های اولیه، پروژه لیر دیجیتال در ابعاد گسترده‌تر آزمایش خواهد شد. نتایج این بررسی‌ها نیز در سال ۲۰۲۲ و پس از اتمام مراحل آزمایشی اعلام خواهد شد.

• قانون‌گذاری:

بانک مرکزی ترکیه در ۲۷ فروردین سال جاری هرگونه استفاده مستقیم یا غیرمستقیم از بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را برای پرداخت هزینه کالا و خدمات ممنوع اعلام کرد.

قوانین مرتبط با فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال هم اوایل امسال و در پی تعطیلی ناگهانی دو صرافی بزرگ ترکیه، یعنی تادکس (Thodex) و وی‌بیت‌کوین (Vebitcoin)، سخت‌گیرانه‌تر شد. با این حال مجموعه‌های دیگری که فعالیت غیرقانونی‌ای نداشته‌اند، همچنان در خاک ترکیه مشغول ارائه خدمات به کاربران هستند. در رابطه با استخراج ارزهای دیجیتال هم قانون‌گذاری مشخصی در این کشور انجام نشده است.