پیشنهادهای یک اقتصاددان ایرانی درباره ‏آینده بورس، مسکن و دارایی‌ها برای آدم‌های معمولی

صادق‌الحسینی، اقتصاددان ایرانی، نویسنده کتاب «اقتصاد ایرانی در تنگنای توسعه» و مترجم کتاب «دانش‌نامه علوم اقتصادی»، در یادداشتی که در صفحه شخصی خود در پیام‌رسان تلگرام منتشر کرده است، وضعیت بازار سهام، مسکن و دیگر دارایی‌ها در ایران را بررسی و پیشنهادهایی برای سرمایه‌گذاران خرد ارائه کرده است. در ادامه، برای مطالعه یادداشت الحسینی با انتخاب همراه باشید.

بارها گفتیم نرخ بهره حقیقی (نرخ سود منهای تورم) بسیار منفی در بازار دارایی‌ها حباب می‌سازد و این ‎حباب توهم پولی ایجاد می‌کند، ولی وقتی حباب بترکد عوارضی خواهد داشت که اثراتش نامعلوم است.

از ابتدای سال ۹۸ به‌دلیل منفی‌شدن زیاد نرخ بهره، همه بازارها شروع به باد شدن کردند. شاید تا اسفند ۹۸ حباب بورس و مسکن و خودرو تا حدودی هم اندازه بود، اما حباب بورس از اسفند به این طرف بزرگتر از سایرین شد. بازار سهام بازاری است که حبابش کل اقتصاد را متأثر می‌کند ‏و اهمیتش از حباب سایر بازارها بیشتر است، هم به جهت شمولیت و هم تأثیرش بر سایر متغیرهای کلان؛ به‌همین جهت هم اقتصاددانان بیشتر از بازار سهام صحبت می‌کنند تا بازار مسکن یا خودرو.

البته اشتباه دولت در بورس برعکس سایر بازارها فقط نرخ بهره حقیقی منفی نبود و ارسال سیگنال غلط حمایتی از این بازار هم بود که فضای تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی را منحرف کرد.

‏همین سبب شد تا ۵۰ روز پیش، ۲۵ اقتصاددان نامه‌ای منتشر کرده و نسبت به این شرایط هشدار دادند. آنها عملا گفتند این بادکنک بیش از حد باد شده و در حال ترکیدن است و توصیه‌های مشخصی برای دولت داشتند که قبلا توضیح داده‌ام. توصیه‌ها در جهت تخلیه آرام بازار بود. دولت هم در حال اجرای با تأخیر بسیار برخی پیشنهادات بود.

‏اما در شرایط حبابی هر بی‌تدبیری می‌تواند ماشه سقوط (و نه تخلیه آرام) را بکشد. بی‌تدبیری در طرح گشایش و نیز «‎دارا دوم» ماشه را کشید. گفته بودیم دولت باید با اقداماتی مثل فروش گسترده اوراق از فروردین و کاهش نرخ بهره منفی آرام حباب را تخلیه می‌کرد اما تأخیر کرد و اشتباهات زیادی داشت.

‏یادمان باشد دلیل سقوط (اگر اسم این کاهش سقوط باشد)، افزایش بیش از حد قیمت‌ها در بازار سهام و ایجاد حباب بود. همه موارد دیگری که مطرح می‌شود صرفا فشارهایی بودند که به این بادکنک در مرز ترکیدن داده شد و باعث این سقوط سریع شد. پس، دلیل ترکیدن حباب در وهله اول، بیش از حد باد شدن بادکنک بود.

اما حدس من از ۶ ماه آینده کل بازارهای دارایی (مسکن، بورس، خودرو و حتی ارز) این است که همه بازارها تا انتهای ۹۹ دچار تخلیه حباب می‌شوند. میزان این فروکش بستگی به ابعاد حباب شکل گرفته دارد. فعلا حباب بورس بزرگترین حباب است، اما مسکن، خودرو و ارز هم به‌دلایل مختلف جانبی (اما دلیل اصلی وجود حباب) دچار کاهش قیمت تا انتهای سال خواهند شد.

دوستان زیادی می‌پرسند در این شرایط چه کنیم. پاسخ من یک چیز است: در این فضا بخشی از پرتفوی خود را در هر بازاری حفظ کنید، اما نسبت به تبدیل بخشی به سپرده بانکی یا صندوق‌های درآمد ثابت و انواع اوراق بدون ریسک و بسته به ریسک‌پذیری شاید تا حدی ارزهای دیجیتال تا انتهای سال اقدام کنید.