عرضه‌ اولیه‌ی صرافی (IEO) چیست؟

این روزها شاهد برگزاری پیش فروش‌های توکن از سمت صرافی‌های بزرگی مثل بایننس هستیم. برگزاری ICO و پیش فروش‌های توکن روی صرافی‌های بزرگ مزایای زیادی برای سرمایه‌گذاران دارد و البته نمی‌توان از معایب آن چشم‌پوشی کرد. در این مقاله به بررسی این مفهوم خواهیم پرداخت.

عرضه اولیه صرافی

عرضه اولیه صرافی (Initial Exchange Offering) همان‌طور که از نامش پیداست، به معنی عرضه اولیه توکن‌ها بر بستر یک صرافی ارز دیجیتال است. بر خلاف عرضه اولیه سکه (ICO) که مستقیما توسط تیم یک پروژه برگزار می‌شود، عرضه اولیه صرافی، توسط یک صرافی به نمایندگی از یک استارتاپ و با هدف جمع‌آوری سرمایه در ازای فروش توکن‌ مدیریت می‌شود.

از آنجایی که فرآیند فروش توکن‌ها بر روی پلتفرم یک صرافی انجام می‌شود، صادرکنندگان توکن باید کارمزد مربوط به لیست شدن، به اضافه‌ی درصدی از فروش توکن‌های خود را به این صرافی بپردازند. در عوض توکن‌های فروخته شده بلافاصله پس از پایان IEO در صرافی لیست می‌شوند. از آنجایی که درصدی از فروش این توکن‌ها به صرافی می‌رسد، انگیزه‌ی کافی برای همکاری در فعالیت‌های بازاریابی و تبلیغات را خواهد داشت. افرادی که در عرضه اولیه صرافی شرکت می‌کنند، مستقیما به آدرس استارتاپ وجوه خود را ارسال نمی‌کنند بلکه در عوض یک حساب کاربری در صرافی برگزارکننده باز کرده و از طریق ارزهایی که در کیف پول صرافی خود دارند اقدام به خرید توکن‌ها می‌نمایند.

عرضه اولیه صرافی تا حد زیادی نگرانی‌ها از بابت کلاهبرداری بودن پروژه‌ها را کاهش می‌دهد.

صرافی‌هایی که پلتفرم IEO دارند

بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال شروع به پذیرش IEOها کرده‌اند که جلودار آنها صرافی بایننس است. صرافی بایننس پلتفرم عرضه اولیه صرافی اختصاصی‌ای به نام بایننس لانچ‌پد (Binance Launchpad) راه‌اندازی کرده است.

در ژانویه‌ی ۲۰۱۹، پروژه‌ی بیت تورنت (BitTorrent) که توسط ترون خریداری شده بود، با فروش توکن‌هایش در لانچ‌پد بایننس توانست ۷.۲ میلیون دلار سرمایه در کمتر از ۱۵ دقیقه جذب کند و به هاردکپ (حداکثر سرمایه) خود رسید. فروش توکن‌ها در کمتر از ۱۵ دقیقه برای یک استارتاپ مانند یک رویا است. دومین IEOای که در این پلتفرم برگزار شد پروژه‌ای به نام Fetch بود که توانست در ۲۲ ثانیه به هاردکپ خود که ۶ میلیون دلار بود برسد.

پس از درخشش عملکرد لانچ‌‌پد بایننس، صرافی‌های بزرگ دیگر نیز پلتفرم‌های اختصاصی خود را توسعه دادند. به عنوان مثال صرافی بیت‌مکس (Bitmax)، پلتفرم بیتمکس لانچ‌پد، صرافی اوکی اکسچنج، پلتفرم OKEx، صرافی کوکوین (KuCoin) پلتفرم KuCoin Spotlight و صرافی هابی پلتفرم Huobi Prime را توسعه داده است. در تصویر زیر برخی از پلتفرم‌های IEO آورده شده است.

تفاوت IEO و ICO

عرضه اولیه صرافی و عرضه اولیه سکه از نظر پلتفرم جمع‌سپاری، واسط جمع‌سپاری، مدریت قرارداد هوشمند، الزامات شناسایی مشتری ( KYC) و ضدپولشویی (AML)، بوجه‌ی مورد نیاز برای بازاریابی، احراز صلاحیت استارتاپ و زمان لیست شدن در صرافی با یکدیگر فرق دارند که در ادامه به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.

• پلتفرم جمع‌سپاری

در عرضه اولیه سکه (ICO)، جمع‌سپاری از طریق وب‌سایت رسمی استارتاپ و صادرکننده‌ی توکن انجام می‌پذیرد اما در عرضه اولیه صرافی (IEO)، جمع‌سپاری بر روی پلتفرم صرافی صورت می‌گیرد.

• اجرای عملیات جمع‌سپاری و مدیریت قرارداد هوشمند

در عرضه اولیه سکه، توسعه‌دهندگان پروژه این کار را بر عهده دارند اما در عرضه اولیه صرافی، این وظایف بر عهده‌ی صرافی بوده زیرا صرافی در قبال پرداخت توکن به مشتریانش مسئول است.

• سیاست‌های شناسایی مشتری و ضد پول‌شویی

لزوم اتخاذ سیاست‌های شناسایی مشتری و ضد پولشویی در عرضه اولیه سکه، بر حسب نوع پروژه کاملا متغیر است. یعنی ممکن است در پروژه‌ای شرکت‌کنندگان برای شرکت در ICO نیاز به ارائه مدارک شناسایی و سوابق خود داشته باشند و در پروژه‌ای دیگر نیاز به ارائه‌ی چنین مدارکی نباشد اما در عرضه اولیه صرافی، از آنجایی که صرافی‌ها برای باز کردن حساب خودشان چنین سیاست‌هایی را اتخاذ می‌‌کنند، شرکت در پروژه نیاز به ارائه‌ی مدارک دارد.

• بودجه بازاریابی

هزینه‌ی بازاریابی و تبلیغات در عرضه اولیه سکه تماما بر عهده‌ی تیم توسعه بوده و آنها برای موفقیت ملزم به پرداخت هزینه‌های سنگین هستند اما در عرضه اولیه صرافی، بازاریابی توکن‌ها بر عهده‌ی خود صرافی است.

• احراز صلاحیت استارتاپ (کاهش ریسک کلاهبرداری)

در عرضه اولیه سکه هیچ محدودیتی وجود نداشته و هر فردی می‌تواند یک ICO برگزار کند اما در IEO، ابتدا صرافی پروژه را بررسی کرده و پس از احراز صلاحیت مجوز جمع‌سپاری بر روی پلتفرم خود را می‌دهد.

• لیست شدن در صرافی

در عرضه اولیه سکه‌، لیست شدن توکن‌ها پس از پایان جمع‌سپاری اتفاق نمی‌افتد اما در عرضه اولیه صرافی، پس از پایان جمع‌سپاری، توکن صادر شده در صرافی لیست می‌گردد.

مزایا و معایب IEO

مزایای عرضه اولیه صرافی

• اعتماد و کاهش ریسک کلاهبرداری

یکی از مزایای IEO، اعتماد است. از آنجایی که جمع‌آوری سرمایه بر روی پلتفرم یک صرافی ارز دیجیتال صورت گرفته و این صرافی هر پروژه‌ای که قصد جمع‌آوری سرمایه از طریق پلتفرم او را داشته باشد، به دقت بررسی می‌کند، هر پروژه‌ای نمی‌تواند بدین طریق سرمایه جذب کرده و باید یکسری شاخص‌های کیفی را داشته باشد. صرافی‌ها برای حفظ اعتبار و نام خود همه‌چیز را به دقت بررسی می‌کنند. این کار سرمایه‌گذارانی را که قصد شرکت در جمع‌سپاری را دارند چندین مرحله جلو انداخته و اعتماد بیشتری به آنها می‌دهد. عرضه اولیه صرافی می‌تواند پروژه‌های کلاه‌برداری (Scam) و مشکوک را حذف نماید.

به عنوان مثال عرضه اولیه صرافی پروژه‌ی Raid را در نظر بگیرید. صرافی بیترکس (Bittrex) درست چند ساعت پیش از فروش اولیه اعلام کرد که حاضر نیست با این پروژه همکاری کرده و IEO را کنسل کرد. علت این کار قطع همکاری پروژه‌ی Raid و شرکت تحلیل داده‌های بازی‌های اینترنتی OP.GG بود. به گزارش بیترکس این همکاری نقشی حیاتی در موفقیت پروژه داشت و زمانی که این صرافی از این قضیه باخبر شده بود تصمیم گرفت فروش توکن‌ها را لغو کند چراکه اعتقاد داشت کاربران صرافی از این خبر ناراضی خواهند بود.

• امنیت 

بحث امنیت در فرآیند فروش توکن‌ها بسیار حائز اهمیت بوده و بارها پیش آمده که به علت هک شدن وبسایت فروش و دستکاری آدرس مربوط به کیف پول پروژه و یا هر دلیل دیگری، پول اشتباها به آدرس دیگری ارسال شده و شرکت‌کنندگان هیچ توکنی دریافت نکرده‌اند. در عرضه اولیه صرافی جای هیچ گونه نگرانی در مورد امنیت وجود نداشته چراکه خود صرافی قرارداد هوشمند مربوط به فروش توکن‌ها را مدیریت می‌کند. علاوه بر این فرآیندهای شناسایی مشتری (KYC ) و ضدپول‌شویی (AML) نیز توسط صرافی‌ها انجام می‌شود چراکه بیشتر ارائه‌دهندگان سرویس‌های ارزهای دیجیتال برای ایجاد حساب کاربری در پلتفرم خود چنین سیاست‌هایی دارند.

• سهولت

استارتاپ‌هایی که قصد صدور توکن برای جمع‌آوری سرمایه را دارند، از چنین فرآیند بی نقص و امن راه‌اندازی IEO بر بستر صرافی‌ها نسبت به برگزاری ICO سود می‌برند. با وجود اینکه آنها باید درصدی از فروش توکن‌های خود به همراه مقداری کارمزد برای برگزاری IEO به صرافی بپردازند، اما در عوض فرآیند پر هزینه و دشوار بازاریابی در ICO رو به آنها محول می‌کنند. بنابراین بودجه‌ی مورد نیاز برای برگزاری عرضه اولیه صرافی نسبت به ICO بسیار کمتر است. علاوه بر این پروژه‌ها می‌توانند از پایگاه مشتریان ثابت صرافی‌ها نیز برای جلب توجه سرمایه‌گذاران به سمت خودشان استفاده کنند.

• لیست شدن توکن 

از آنجایی که لیست شدن در صرافی یکی از موارد معامله در عرضه اولیه صرافی است، پس از جمع‌سپاری، معمولا توکن‌های مربوط به استارتاپ در صرافی لیست می‌شوند.

معایب عرضه اولیه صرافی

• هزینه لیست شدن

با وجود اینکه عرضه اولیه صرافی جایگزین امن‌تر و بهینه‌تری برای ICO است اما ممکن است هزینه‌های مربوط به فروش توکن و کارمزد صرافی برای استارتاپ‌ها زیاد باشد. هزینه‌ی لیست شدن در صرافی چیزی در حدود ۲۰ بیت کوین است ضمن آنکه معمولا صرافی‌ها ۱۰ درصد از مبلغ فروش توکن را نیز می‌گیرند.

• محدودیت

فرایند عرضه اولیه صرافی احتمالا محدود به یک صرافی می‌شود و این ممکن است برای سرمایه‌گذارانی که در آن صرافی حساب کاربری ندارند به ویژه در کشورهایی که از ساخت حساب کاربری منع شده‌اند، آزاردهنده باشد. ساخت حساب کاربری نیز به پروسه‌ی کاربری و تایید اعتبار حساب دارد و هر دوی این موارد زمان‌بر هستند.

• نقطه‌ی شکست

جمع‌آوری سرمایه بدین شکل نقطه‌ی شکست دیگری (صرافی) را به پروسه‌ی فروش توکن‌ها تحمیل می‌کنند. به هر دلیلی اگر مشکلی برای صرافی به وجود آمده و یا از همکاری ممانعت کند مشابه اتفاقی که برای پروژه‌ی Raid رخ داد، فروش متوقف خواهد شد.

• تمرکز

در عرضه اولیه صرافی به علت آنکه شرکت‌کنندگان را محدود می‌سازد، مشکلی بنیادی وجود دارد و آن این است که بیشتر کوین‌ها در دست عده‌ی محدودی است و این ممکن است بعدها منجر به دست‌کاری قیمت‌ها شود.

• سلب مالکیت

در یک صرافی متمرکز، شما مالکیت کلیدهای خصوصی خود را ندارید و اکثر صرافی‌ها در داخل پلتفرم خوشان انتقال دارایی‌ها را انجام می‌دهند (اگر همه‌ی صرافی‌ها این‌طور نباشند اکثر آنها هستند). این مسئله در مورد عرضه اولیه توکن مانند این است که شخص سرمایه‌گذار مالک حقیقی توکن‌های خود نیست.

• افزایش تقاضای مصنوعی

اغلب صرافی‌ها کاربران را مجبور می‌کنند که فقط با ارز دیجیتال صرافی (مثل BNB) در IEO شرکت کنند. این باعث می‌شود تا تقاضا برای ارز دیجیتال صرافی بالا برود و قیمت‌ آن به شدت افزایش یابد. یکی از دلایل اصلی رشد شدید قیمت بایننس کوین، همین موضوع بود.

چگونه در یک IEO شرکت کنیم؟

از آنجایی که مبحث عرضه اولیه صرافی در جامعه‌ی کریپتو، نسبتا جدید است، پیدا کردن چنین پروژه‌هایی خیلی هم دشوار نیست. پس از پیدا کردن پروژه‌ی مورد علاقه‌تان، باید صرافی‌ای که میزبان جمع‌سپاری است را پیدا کنید. قدم بعدی ایجاد یک حساب کاربری در آن صرافی و تکمیل فرآیندهای شناسایی مشتری و ضد پول‌شویی و منتظر ماندن برای تایید اعتبار حساب است. برای کاربران ایرانی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی شرکت در این طرح‌ها تقریبا ممکن نیست زیرا نیاز به احراز هویت کامل داشته و در اغلب صرافی‌های بزرگ نام ایران برای احراز هویت وجود ندارد.

آیا IEO همان نسل بعدی ICO است؟

عرضه اولیه سکه (ICO) تحولی عظیم در متدهای جمع‌آوری سرمایه در دنیا به وجود آورد و بازار آن در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به رونق رسید و ارزهای دیجیتال روز‌به‌روز گسترده‌تر شدند. امروز IEOها پرچم‌دار جمع‌سپاری در فضای کریپتو هستند. اما آیا به راستی IEO می‌تواند جایگزین مناسبی برای رفع مشکلات ICO باشد؟

اغلب پروژه‎‌هایی که از طریق ICO سرمایه جذب کردند، کلاه‌بردار از آب در آمده و پول سرمایه‌گذاران را به تاراج بردند. پیرو این جریانات بسیاری از نهادهای مالی در کشورهای بزرگی مثل چین، ICOها را ممنوع اعلام کردند و زمانی وجود داشت که عرضه اولیه سکه را مترادف کلاه‌برداری، تقلب و دروغ دانسته و این فضا در چشم سرمایه‌گذاران با ترس از از دست دادن (FOMO) پر شده بود.

به دلایل فوق، اعتماد به عرضه‌های اولیه سکه در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به شدت کاهش یافته است و به این ترتیب حتی پروژه‌های واقعی و آینده‌دار هم برای برگزاری ICO و جلب اعتماد مشتری با مشکل مواجه هستند.

عرضه اولیه صرافی با هدف جلب اعتماد، برقراری امنیت، افزایش شفافیت و جلوگیری از ورود پروژه‌های اسکم روی کار آمده و به استارتاپ‌ها این امکان را داد که در عرض چند ثانیه سرمایه‌ی کلانی جذب کنند چیزی که زمانی برای آنها فقط یک رویا بود. با این حال IEO برای تبدیل شدن به یک متد غیرمتمرکز جمع‌سپاری مشکلات بسیاری از جمله محدود کردن سرمایه‌گذاران در راستای سیاست‌های KYC و ضد پول‌شویی و سلب مالکیت حقیقی از سرمایه‌گذاران و روی آوردن به یک واسط دیگر به جای شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطر پذیر در متدهای سنتی جمع‌آوری سرمایه را دارد. با گذشت زمان و اجماع سرمایه‌گذاران مشخص خواهد که آیا این مدل می‌تواند در آینده جایگزین ICOها شود.