آشنایی با عملکرد تزوس/ دموکراسی در بلاک چین

تزوس (Tezos) که زمانی بزرگترین ICO تاریخ ارزهای دیجیتال را برگزار کرد و مدتی هم درگیر چالش‌های مدیریتی بود، دوباره به دور پیشرفت افتاده و فاز اول توسعه بلاک چین خودش که اصطلاحا طرح آتن (Athens) نام دارد را با موفقیت پشت سر گذاشته است. در این مقاله به بررسی نحوه کار تزوس می‌پردازیم.

ارز دیجیتال تزوس که در زمان نگارش این مقاله، رتبه ۱۷ بازار را در اختیار دارد، اولین دوره ارائه طرح‌های پیشنهادی برای ارتقای درون‌زنجیره‌ای پروتکل خودش را که آتن نامیده می‌شود، با موفقیت پشت سر گذاشت.

آتن: تولد دموکراسی

آتن شامل دو طرح پیشنهادی است که این طرح‌ها تغییراتی عمده در بلاک چین تزوس اِعمال خواهند کرد بدون اینکه نیازی به هارد فورک‌های مخرب (مثل چیزی که در بیت کوین، اتریوم و بیت کوین کش اتفاق افتاد) باشد.

این تغییرات در حاکمیت درون‌زنجیره‌ای تزوس برای حداکثر میزان تمرکززدایی، مدت‌هاست در حال انجام‌ است، زیرا این پروتکل قبلا هم تا حدودی با مشکلات مربوط به مدیریت دست‌به‌گریبان بوده است.

پس از آنکه تزوس توانست در طی یکی از موفق‌ترین عرضه‌های اولیه سکه (ICO) مبلغ ۲۳۲ میلیون دلار سرمایه جذب کند، تفرقه‌ای در ساختار رهبری آن ایجاد شد که به بروز اختلافاتی شدید بین بنیانگذاران تزوس یعنی آرتور و کاتلین بریتمن (Arthur Breitman – Kathleen Breitman) و رئیس بنیاد تزوس، یوهان گِوِرز (Johann Gevers) انجامید.

آرتور و کتلین بریتمن – زوج موسس تزوس

گورز در نهایت از گروه جدا شد و حالا بنیاد تزوس، توسعه‌دهندگان و جامعه آن به مراحل نهایی اولین فرایند اصلاح بلاک چین آن رسیده‌اند که دستاوردی تاریخی در راستای حاکمیت درون‌زنجیره‌ای (on-chain governance) به شمار می‌رود.

حاکمیت، فرایندی اساسی برای بلاک چین‌هاست، درست همانطور که برای یک کشور اهمیت دارد. حاکمیت فرایندی است که از طریق آن، درباره مجموعه‌ای از قوانین مربوط به تراکنش‌ها و تأیید بلاک تصمیم‌گیری می‌شود، سپس این قوانین پیاده‌سازی و اجرا می‌شوند. با نوع حاکمیت در یک بلاک چین مشخص می‌شود که تایید تراکنش‌ها چطور صورت بگیرد و چگونه تغییر در قوانین بلاک چین امکان‌پذیر خواهد شد.

این تعریف می‌تواند درباره بیشتر پروتکل‌ها صدق کند.

در این مطلب درباره پروتکل خود اصلاح‌گر تزوس، نحوه کار با آن، مقایسه مدل حاکمیت آن با مدل‌های حاکمیت بلاک چین‌های دیگر و اهمیت آن برای پروتکل‌های بلاک چینی صحبت خواهیم کرد.

روش تصمیم‌گیری در تزوس

برای زمینه‌سازی درباره سیستم رأی‌دهی خود اصلاح‌گر تزوس و سازوکار حاکمیت پیشرفته آن، ابتدا باید مفهوم «بیکرها» (Bakers) در اکوسیستم تزوس را درک کنیم و با نحوه کار فرایند اصلاح آشنا شویم.

بیکرها

بیکرها (Bakers) درست مانند نانواها هستند، با این تفاوت که به جای پختن نان، بلاک درست می‌کنند. ایجاد بلاک در تزوس، فرایندی است که در آن فول نودها (نودهای کامل) در شبکه بلاک‌های جدید را روی بلاک چین تزوس ایجاد می‌کنند. اگر چه این فرایند شبیه همان ماینینگ است که برای ایجاد بلاک‌های جدید ضروری است، اما با آن تفاوتی دارد و آن این است که از طریق اثبات سهام نمایندگی‌شده (delegated proof of stake) به جای الگوریتم اجماع اثبات کار استفاده می‌کند. الگوریتم اثبات کار چیزی است که بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و … از آن استفاده می‌کنند که به قدرت سخت افزاری و برق زیادی نیاز دارد.

بیکرها براساس تعداد توکن‌های تزوس (XTZ) که در اختیار دارند، انتخاب می‌شوند و هر بیکر برای اینکه واجد شرایط نمایندگی باشد، باید حداقل ۱۰,۰۰۰ توکن XTZ داشته باشد. در اصل، هر چه تعداد توکن‌های XTZ یک بیکر بیشتر باشد، شانس بیشتری برای انتخاب‌ شدن جهت اعتبارسنجی مجموعه بعدی بلاک‌ها دارد.

دوره ارائه پیشنهاد

اما بیکرها چه نقشی در حاکمیت درون‌زنجیره‌ای در تزوس ایفا می‌کنند؟ بیکرها شرکت‌کنندگانی هستند که در ابتدا طی دوره‌ای که به «دوره ارائه پیشنهاد» معروف است، طرح‌های پیشنهادی برای حاکمیت را ارسال می‌کنند یا به طرح‌های ارسال‌شده رأی می‌دهند. بیکرها ممکن است در هر دوره به ۲۰ پیشنهاد رأی بدهند، اما در نهایت فقط یک پیشنهاد به مرحله بررسی ارجاع داده می‌شود.

طرح‌های پیشنهادی می‌توانند متنوع باشند. برخی از طرح‌های پیشنهادی شامل افزایش اندازه بلاک، افزایش گس لیمیت (Gas limit) یا حتی تغییر در تعداد توکن‌های مورد نیاز برای انتخاب‌ شدن به‌عنوان یک بیکر هستند. به گفته بنیاد تزوس:

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های پروتکل تزوس توانایی آن برای بهبود خودش از طریق اصلاحیات پروتکل است که توسط اعضای جامعه تزوس پیشنهاد و تأیید می‌شود.

دوره بررسی آرا و دوره آزمایش

پس از اینکه دوره ارائه پیشنهاد به پایان رسید و فقط یک طرح پیشنهادی بیشترین تعداد رأی را دریافت کرد، آنگاه بیکرها می‌توانند برای آزمایش این طرح منتخب رأی دهند. دوره آزمایش زمانی آغاز می‌شود که طرح پیشنهادی به یک حدنصاب برسد (یعنی کمترین تعداد اعضای موردنیاز که با اجرای یک طرح پیشنهادی موافق هستند) و به اکثریت قاطع ۸۰ درصدی دست یابد. اگر طرح پیشنهادی این شرایط را نداشته باشد فرایند اصلاح به ابتدای دوره آزمایش برگردانده می‌شود. به همین دلیل است که این پروتکل را خود اصلاح‌گر می‌نامند.

تزوس در دوره آزمایش تغییراتی اساسی در حاکمیت ایجاد می‌کند، اما این به معنای هاردفورک نیست. تزوس طرح پیشنهادی را به‌شکل مستقیم روی شبکه اصلی پیاده‌سازی نمی‌کند. این طرح‌ها ابتدا روی زنجیره‌ای که از زنجیره اصلی تزوس به مدت ۴۸ ساعت جدا شده است آزمایش می‌شود.

در این شبکه آزمایشی برون‌زنجیره‌ای، ابتدا طرح پیشنهادی را قبل از آنکه روی شبکه اصلی تزوس پیاده کنند مورد ارزیابی قرار می‌دهند. شرکت‌کنندگان با آزمایش این طرح تعیین می‌کنند که آیا این طرح پیشنهادی، طرح اصلاحی ارزشمندی برای پروتکل هست یا نه. این کار از هاردفورک‌های بحث‌برانگیزی که معمولاً در سایر پروژه‌ها اتفاق می‌افتد جلوگیری می‌کند.

دوره رأی‌دهی

در طی دوره آزمایش، بیکرها می‌توانند برای معرفی زنجیره شبکه آزمایشی و طرح پیشنهادی روی آن به شبکه اصلی تزوس رأی دهند. در این بحث‌های نهایی برون‌زنجیره‌ای، بر اساس رفتار طرح در دوره آزمایش تصمیم گرفته می‌شود که آیا این طرح پیشنهادی باید وارد شبکه شود یا خیر.

بار دیگر بیکرها فرایند رأی‌گیری را انجام می‌دهند که مانند مراحل قبلی تعداد رأی‌ها باید به حد نصاب برسد و ۸۰% اکثریت قاطع بیکرها باید طرح را تأیید کنند. اگر تعداد رأی‌های این طرح پیشنهادی به حد نصاب نرسد، بار دیگر به دوره ارائه پیشنهاد بازگردانده می‌شود.

آتن، طرح‌های پیشنهادی درون‌زنجیره‌ای تزوس

دو طرح پیشنهادی اولیه برای ارتقای پروتکل در فوریه ۲۰۱۹ ارائه شد. هدف این طرح‌ها، اطمینان‌یابی از عملکرد درست الگوی مفهومی سازوکار حاکمیت است.

آزمایشگاه نومادیک (Nomadic Labs)، تیم متشکل از معماران برجسته بلاک چین در پروتکل تزوس، فرایند طرح پیشنهادی را در ۲۸ فوریه آغاز کردند که اگر با موفقیت انجام شد، انتقال پروتکل تزوس را از مرحله آلفا به مرحله آتن آغاز کنند.

طرح‌های پیشنهادی

این طرح‌های پیشنهادی که آتن A و آتن B نامیده می‌شوند، تغییرات زیر را اِعمال خواهند کرد:

طرح پیشنهادی آتن A: افزایش گس لیمیت و کاهش تعداد موردنیاز توکن XTZ به ۸۰۰۰ توکن (به جای ۱۰,۰۰۰ توکن) برای اجماع‌های اثبات سهام تزوس.

طرح پیشنهادی آتن B : افزایش گس لیمیت تزوس، امکان دو برابرکردن مراحل محاسباتی در هر بلاک و تسهیل پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند روی تزوس.

در طی مرحله طرح پیشنهادی اولیه، آتن A بیشترین تعداد رأی را دریافت کرد و به دوره بعدی یعنی مرحله بررسی رسید. به‌دنبال آن، به تازگی رأی‌گیری مرحله بررسی را پشت سر گذاشت و در ۲۹ می مرحله نهایی رأی‌گیری برای وارد شدن به مرحله ارتقا انجام شد.

شرکت‌کنندگان چگونه طرح‌های پیشنهادی و رأی‌ها را ارسال می‌کنند؟

بیکرها می‌توانند از خط فرمان تزوس کلاینت (Tezos client) برای رأی‌ دادن به طرح پیشنهادی آتن و نیز همه طرح‌های پیشنهادی آینده استفاده کنند. تزوس کلاینت همچنین به بیکرها وضعیت هر دوره رأی‌گیری را که شامل بلاک‌های باقی‌مانده است نشان می‌دهد تا زمانی‌ که دوره رأی‌گیری تمام شود. به‌ همین‌ صورت، طرح‌های پیشنهادی جدید می‌توانند از طریق این کلاینت ارسال شوند.

اصلاحات در تزوس چگونه صورت می‌گیرند؟

تا اینجا بررسی کرده‌ایم که چطور و چرا جامعه تزوس باید به طرح‌های پیشنهادی رأی دهند، اما کدام فناوری این ارتقاها را ممکن می‌سازد؟ تغییرات پروتکل هنگامی آغاز می‌شوند که یک روند رأی‌گیری با موفقیت کامل شود، سپس این پروتکل یک «ارتقای خودکار» را فعال می‌کند.

اساسا تابع‌ درهم‌سازی پروتکل انتخابی (همان‌که بیشترین رأی به‌دست‌ آورده است) روی حالت فعلی پروتکل موجود وارد می‌شود که به «زمینه یا متن» معروف است. این زمینه برای پروتکل بعدی (که برای اجرای آن رأی داده‌اند تا ساختاری جدید را برای پروتکل تزوس راه‌اندازی کند) آماده می‌شود.

مدل حاکمیت تزوس در مقایسه با سایر زنجیره‌ها چگونه است؟

سایر زنجیره‌ها مدل حاکمیت خاص خودشان را دارند، هرچند این‌طور نیست که همه روش‌های حاکمیت در گذشته کارامد بوده باشند. بیشتر زنجیره‌ها روی یکی از دو مدل حاکمیت درون‌زنجیره‌ای یا برون‌زنجیره‌ای تمرکز می‌کنند.

حاکمیت درون‌زنجیره‌ای بر مبنای کد است و قوانین تغییرات در بلاک چین کدگذاری می‌شوند. در مقابل، حاکمیت برون‌زنجیره‌ای معمولا همانند سیستم‌های متمرکز سنتی کار می‌کند و در آن توسعه‌دهندگان سطح بالایی هستند که تغییرات را برای پروتکل پیشنهاد و پیاده‌سازی می‌کنند.

بیایید نگاهی به سایر بلاک چین‌های مهم بیندازیم و روش‌های حاکمیتشان را مقایسه کنیم:

بیت کوین – پروتکل بیت کوین در اصل بر مبنای مجموعه‌ای از قوانین موجود در وایت پیپر آن شامل راهنمای برنامه‌نویسی، قفل زمانی (time lock)، ساختمان داده و نظایر آنها است و درحال‌حاضر از چندین روش برای بهبود استفاده می‌کند. پس از تحقیق درباره یک مشکل، طرح‌های پیشنهادی می‌توانند از طریق گزینه طرح پیشنهادی برای بهبود بیت کوین (BIP) ارسال شوند که اگر توسط نودها پذیرفته شود از طریق حاکمیت برون‌زنجیره‌ای در پروتکل پیاده‌سازی می‌شود.

اتریوم – اتریوم به جای حاکمیت درون‌زنجیره‌ای اختصاصی، تیمی از توسعه‌دهندگان منتخب دارد که تغییرات را روی پروتکل اتریوم وارد می‌کنند. اگرچه با این کار تغییرات می‌تواند به‌شکلی کارامدتر ایجاد شده و به‌سرعت فعال شود، اما برخی اصول مربوط به تغییرناپذیری و تمرکززدایی بلاک چین ممکن است با مشکل مواجه شود. البته هنگامی‌که خدمات سهام در اتریوم اجرا شود ممکن است این شیوه تغییر کند.

کاردانو – کاردانو تقریبا همانند تزوس از یک سازوکار رأی‌گیری از سوی کاربرانی که سهم قابل‌توجهی از توکن‌های آدا (ADA) را دارند برای به‌روزرسانی‌اش استفاده خواهد کرد. تعداد توکن‌هایی که این کاربران نگه می‌دارند به آنها امکان می‌دهد طرح‌های پیشنهادی را ارائه کنند و رأی دهند. کاربرانی که نمی‌خواهند شرکت کنند می‌توانند سهم‌شان را به یک استخر سهم مورد اعتماد و آگاه تفویض کنند تا از طرف آنها تصمیمی آگاهانه بگیرند. کاردانو با پاداش‌دادن توکن‌های آدا به شرکت‌کنندگان خوب آنها را تشویق می‌کند. کاردانو هنوز خدمات سهام را شروع نکرده است و پیچیدگی‌های مربوز به حاکمیت همچنان در حال بحث و بررسی است.

ترون – این بلاک چین چینی از «نمایندگان منتخب» برای ارائه مزایا به جامعه بزرگ ترون استفاده می‌کند. ساختار حاکمیت ترون کمی شبیه انتخابات سیاسی محلی است و در آن این نمایندگان از سوی دارندگان توکن انتخاب می‌شوند و در سراسر موقعیت‌های جغرافیایی مربوط به ترون پخش می‌شوند. جاستین سان، حاکمیت در شبکه ترون را به‌عنوان چیزی شبیه «کنگره» می‌داند و نمایندگان را به «اعضای کنگره» تشبیه کرده است.

هارد فورک‌های بحث‌برانگیز

با وجود روش‌های جدید حاکمیت که برای تزوس ایجاد شده است، نمونه‌های قابل‌توجه زیادی وجود داشته است که در آن حاکمیت بلاک چین شکست خورده و راه را برای یک هاردفورک جنجالی باز کرده است.

هاردفورک‌ها تغییری در پروتکل رمزنگاری بنیادین هستند که همه بلاک‌ها و تراکنش‌های نامعتبر قبلی را معتبر می‌کنند. این می‌تواند شامل تغییری در ساختار بلاک یا قوانین سختیِ کار باشد. هاردفورک‌ها اغلب زمانی راه‌اندازی می‌شوند که هک اتفاق افتاده باشد یا اینکه تعدادی از اعضای اصلی پروتکل درباره آینده آن با هم ناموافق باشند. تا به امروز، برخی از بزرگ‌ترین اختلافات مربوط به حاکمیت از هاردفورک‌ها برآمده‌اند.

یکی از بهترین نمونه‌هایی که به یاد داریم، سازمان خودگردان غیرمتمرکز (دائو) اتریوم است. دائو اساسا یک قرارداد هوشمند منبع باز مبتنی بر سازمان با سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای ایجاد پروژه‌ها روی اتریوم بود. این سازمان با جذب بیش از ۱۱٫۵ میلیون اتر به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار در زمان خودش، بزرگ‌ترین جذب سرمایه جمعی در تاریخ را رقم زد.

مدت کوتاهی پس از آن، دائو به‌دلیل نقصی مهم که در کد آن وجود داشت، توسط هکرها هدف قرار گرفت و ۳٫۶ میلیون اتر از دست رفت. ازآنجاکه این نقص در پایگاه کد قرارداد هوشمند دائو وجود داشت نه در اتریوم، از طریق حاکمیت برون‌زنجیره‌ای تصمیم گرفته شد بلاک چین اتریوم را هاردفورک کنند و پول همه کاربران متضرر از هک دائو پس داده شود. همین امر سبب اختلاف و مشاجره در جامعه اتریوم شد.

یک گروه می‌گفتند که کد قانون است و اگر بلاک چین غیرقابل‌تغییر باشد، هر چیزی که در آن اتفاق می‌افتد هرگز نباید تغییر کند. اینها طرفداران حاکمیت درون‌زنجیره‌ای بودند. سایرین از فورک حمایت کردند و بر این باور بودند که هکرها نباید از این قضیه سود ببرند و افراد باید از طریق اجماع به نتیجه نهایی برسند. این تصمیم به ایجاد اتریوم کلاسیک (نسخه اصلی زنجیره) منجر شد که در آن کد و هک هر دو بدون تغییر در بلاک چین باقی ماندند.

سناریوی مشابهی هم برای بیت کوین (اصلی) و بیت کوین کش افتاد که هر چند در نتیجه هک اتفاق نیفتاده بود. در این مورد بحثی درباره حد اندازه بلاک بالا گرفته بود که در نهایت بیت کوین کش به‌عنوان محصولی مستقل از یک هارد فورک ایجاد شد. افزایش اندازه بلاک که توسط طرفداران بیت کوین کش پیشنهاد شد، امکان انجام تراکنش‌های سریع‌تری را فراهم می‌کرد؛ اگرچه بسیاری از توسعه‌دهندگان با تغییرات مخالف بودند. هنوز هم بین این دو پروژه بحث‌هایی جدی و آتشین بر سر این موضوع وجود دارد.

اما سیستم سه لایه پیشنهادی تزوس و حاکمیت خود اصلاح‌گر می‌تواند بدون استفاده از بعضی از مخرب‌ترین ویژگی‌های هارد فورک‌ها، مدل حاکمیت پویایی را ارائه کند و اطمینان حاصل کند که طرح‌های پیشنهادی ارائه‌شده زمان کافی برای بررسی شدن را دارند و نیز اکثریت قاطع با آنها موافق‌اند. این مدل اساساً ترکیبی از هر دو مدل حاکمیت درون‌زنجیره‌ای و برون‌زنجیره‌ای خواهد بود.

اما این‌طور نیست که در مدل حاکمیت تزوس به‌طور کامل از هارد فورک‌ها بهره‌گیری نشود. آرتور بریتمن در مطلبی رسمی از تزوس نوشت:

ما به این دلیل می‌خواهیم از هارد فورک‌ها اجتناب کنیم که آنها به‌عنوان سازوکاری برای اِعمال تغییرات نوآورانه اما بحث‌برانگیز، روندی متمرکز را دنبال می‌کنند. ما این کار را به‌خاطر عدم پذیرش طبیعی هاردفورک‌ها انجام نمی‌دهیم. ما به عمل‌گرایی ارزش می‌دهیم.

بریتمن می‌گوید اگر شبکه تزوس به شکل بدی آسیب ببیند، ممکن است سبب یک هارد فورک شود. آنچه تزوس ارائه می‌کند، جایگزینی است که به شکلی عملی به مسائل حاکمیت رسیدگی می‌کند؛ قبل از آنکه منجر به هارد فورک شود.

نتیجه‌گیری

اگر واقع‌بین باشیم، دنباله‌روی متعصبانه از صرفا یکی از روش‌های حاکمیت، در برخی موارد پروتکل را در شرایطی قرار می‌دهد که مدل حاکمیت اتخاذ شده نمی‌تواند به مسائل آن رسیدگی کند یا اینکه تفرقه‌ای بین جامعه ایجاد می‌کند که نمی‌توان آن را رفع کرد.

حاکمیت برون‌زنجیره‌ای با ماهیت غیرمتمرکز و اصل کد منافات دارد، اما حاکمیت درون‌زنجیره‌ای هم نمی‌تواند رویدادهای تصادفی را که یکپارچگی زنجیره را از ریشه تخریب می‌کنند (مانند باگ‌ها و هک‌ها) به‌درستی پیش‌بینی کند یا اینکه آن‌طور که باید در برابر آن واکنشی سریع نشان دهد.

بااین‌حال، دستاورد تزوس پایه‌ریزی مبانی حاکمیت است که ویژگی‌های هر دو مدل را با هم تلفیق می‌کند، از جامعه رأی‌گیری می‌کند و اگر این رأی‌دهی با شکست مواجه شود به نوبت رأی‌گیری دیگری موکول می‌شود یا اینکه طرح پیشنهادی به کل رد می‌شود.

از منظر فناوری اگر آتن باید در مرحله نهایی شدن به رأی‌گیری گذاشته شود، اولین نمونه از یک اجرای دموکراتیک واقعی اصلاحات روی پروتکل بلاک چین خواهد بود.

در نهایت، برخی کاربران ممکن است تعجب کنند که چرا اسم اولین طرح پیشنهادی را آتن گذاشته‌اند؟ ساده است، جدا از اینکه آتن خاستگاه دموکراسی است، همه طرح‌های پیشنهادی و در نتیجه هر نسخه جدید پروتکل تزوس به شکل الفبایی به نام یک شهر نام‌گذاری خواهد شد. به نظر شما شهر بعدی کدام است؟