ارز دیجیتال رسمی ایران آماده است! شروع قانون‌گذاری سخت‌تر یا فضای آزادتر؟

گردش مالی ماهانه ۳۵ هزار میلیارد تومانی ارزهای دیجیتال در ایران و آغاز به کار قریب‌الوقوع ریال دیجیتال، بانک مرکزی را بر آن داشته تا با تدوین مقررات جامع، مسیر گذار به اقتصاد دیجیتال را هموار کند. محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در تازه‌ترین اظهارات خود از برنامه‌های گسترده این نهاد برای مدیریت این گذار خبر داده است.

در حالی که ریال دیجیتال در آستانه ورود به نظام پولی و بانکی ایران است. رئیس کل بانک مرکزی در تازه‌ترین اظهارات خود از راه‌اندازی این ابزار مالی نوین خبر داده و هم‌زمان از تدوین مقررات جامع برای ساماندهی بازار ارزهای دیجیتال سخن گفته است. گزارش پیش رو، نقشه راه بانک مرکزی برای ورود به عصر دیجیتال را روایت می‌کند.

ریال دیجیتال؛ از آزمایش تا اجرا

به گزارش خبرگزاری تسنیم، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت اعلام کرد که ریال دیجیتال در آینده نزدیک کار خود را آغاز خواهد کرد. در حال حاضر این طرح ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در جزیره کیش در حال اجرای آزمایشی است و سه بانک ملت، تجارت و ملی به این سامانه متصل شده‌اند. بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، پنج بانک دیگر نیز ۵ به این سیستم خواهند پیوست.

به گزارش خبرگزاری مهر، فرزین با اشاره به اینکه ۲۳ کشور از جمله کره، چین، روسیه، عربستان، هند، امارات و ترکیه در مرحله آزمایشی ریال دیجیتال قرار دارند، تاکید کرد که این ابزار می‌تواند کارایی نظام مالی کشور را افزایش دهد. به گفته وی، ریال دیجیتال قابلیت برنامه‌ریزی دارد و هوشمندی را در نظام پرداخت ارتقا می‌بخشد. این ابزار هم در حوزه پرداخت خرد و هم در تسویه‌های کلان می‌تواند اثربخشی نظام پرداخت را افزایش دهد.

نقش بین‌المللی ریال دیجیتال

طبق گزارش ایبنا به نقل از فرزین، ریال دیجیتال بخشی از استراتژی بریکس تا سال ۲۰۲۵ است. بر این اساس، پلتفرمی به نام BCPI برای تسویه پرداخت‌های برون مرزی طراحی شده که بر پایه ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی عمل می‌کند. این پلتفرم براساس ارزهای محلی دیجیتال بانک‌های مرکزی است و پیام‌رسان آن مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) است.

به گفته رئیس کل بانک مرکزی، ریال دیجیتال بخشی از برنامه جامع‌تر بانک مرکزی برای تحول دیجیتال است. به تازگی این بانک مجوز گواهی دیجیتال امضای الکترونیک را از مرکز ریشه دریافت کرده که به غیرحضوری شدن خدمات بانکی کمک شایانی خواهد کرد. همچنین فرزین می‌گوید که بانکداری باز در اولویت بانک مرکزی قرار گرفته و هدف آن، ایجاد چارچوبی مشخص برای همکاری بانک‌ها با فین‌تک‌هاست.

بیشتر بخوانید: آغاز فاز آزمایشی ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران ؛ ریال دیجیتال چیست؟

چالش ارزهای دیجیتال و اقدامات نظارتی

فرزین در سخنرانی خود اظهار داشت که در حوزه ارزهای دیجیتال، آمارها نشان می‌دهد ۲۱۸ کارگزار در این بازار فعال هستند و ماهانه حدود ۳۵ همت (هزار میلیارد تومان) معامله با ۱۰ میلیون تراکنش انجام می‌شود. به گفته رئیس کل بانک مرکزی، این حجم از فعالیت، عدد بزرگی است و روی ثبات مالی کشور تاثیر می‌گذارد و همین امر ضرورت تنظیم‌گری در حوزه ارزهای دیجیتال را دوچندان کرده است.

امروزه ارزهای دیجیتال در جهان توسعه پرشتابی دارند و استفاده‌های گوناگونی از آن‌ها می‌شود. با این حال، به گفته رئیس کل بانک مرکزی، هنوز مقررات منسجمی در این حوزه نداریم. ارزهای دیجیتال بخشی از دارایی‌های دیجیتال هستند که تنظیم مقررات آن توسط دستگاه‌های مختلفی انجام می‌شود.

فرزین در ادامه گفت که بانک مرکزی سه نوع ارز دیجیتال را شناسایی کرده است:

• ارزهای دیجیتالی مانند تتر
• اوراق بهادار با پشتوانه طلا که توسط بورس ایجاد می‌شوند
• توکن‌های کاربردی

بانک مرکزی به‌دنبال قاعده‌مند کردن ارزهای دیجیتال است

محمدرضا فرزین ضمن تاکید بر اینکه در حوزه نظارت بر ارزهای دیجیتال، مسئولیت‌ها بین نهادهای مختلف تقسیم شده افزود که به عنوان مثال، مقررات‌گذاری در حوزه ماینینگ بر عهده وزارت صمت است، در حالی که بانک مرکزی مسئولیت اصلی تنظیم‌گری و نظارت بر کارگزاران را بر عهده دارد و همچنین موضوع نهادهای امین به عنوان یکی از ارکان اصلی نظارتی مطرح شده است.

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد که ورود این نهاد به حوزه ارزهای دیجیتال به معنای قاعده‌مند کردن است، نه محدود کردن این دارایی‌ها. وی همچنین اشاره کرد که در ۵ تا ۶ ماه گذشته جلسات خوبی در مورد ارزهای دیجیتال برگزار شده است و آنجا که ارزهای دیجیتال بسیار روی پول تأثیرگذار هستند، باید مجدانه بر قانونگذاری در این حوزه اقدام کنیم (مهر). فرزین یادآور شد که بانک مرکزی باید سیاست‌های احتیاطی را برای ارزهای دیجیتال با دقت و احتیاط اتخاذ کند.

چالش‌ها و مسائل پیش رو ارزهای دیجیتال

یکی از چالش‌های اصلی در حوزه ارزهای دیجیتال، نوسانات شدید قیمتی است. فرزین در این باره گفت:

اینکه این امکان وجود دارد در مدت کوتاه ارزش ارز دیجیتالی یک صدم شود، مخاطرات زیادی دارد و نظام بانکی را در پذیرش این مقوله محدود می‌کند. قاعده‌گذاری در این حوزه کار بسیار سختی است و تمام کشورها در ابتدا با چالش مواجه شده‌اند.

به گفته او، علاوه بر این، مسائل دیگری نیز باید مورد توجه قرار گیرند:

• امکان استفاده از ارزهای دیجیتال برای رفع تعهدات ارزی
• تدوین مقررات پولشویی و مالیاتی
• نحوه پذیرش ارزهای دیجیتال به عنوان وثیقه در نظام بانکی

فرصت‌های تجاری در شرایط تحریم

رئیس کل بانک مرکزی معتقد است شرایط تحریم می‌تواند به فرصتی برای استفاده از ارزهای دیجیتال در تجارت بین‌المللی تبدیل شود و در این باره می‌گوید که در مواد ۴، ۲۴، ۵۴ و ۶۴ قانون جدید بانک مرکزی به موضوع ارزهای دیجیتال و نظام‌های پرداخت نوین اشاره شده است.

فرزین همچنین می‌گوید که طبق رسم جهانی، همواره اول تجارت شکل می‌گیرد و بعد قانون‌گذاری، که در حوزه ارزهای دیجیتال نیز همین روال طی می‌شود و تاکید کرد که با توجه به تحریم‌ها، ایران می‌تواند از این دارایی‌ها به خوبی بهره ببرد و این شرایط باعث می‌شود تا بتوان از این ابزار نوین در تجارت کشور استفاده کرد.

چشم‌انداز آینده

رئیس کل بانک مرکزی در توصیف افق پیش‌روی حوزه ارزهای دیجیتال نیز گفت که در آینده نزدیک، مقررات جامع ارزهای دیجیتال در هیات عالی بانک مرکزی به تصویب خواهد رسید. وی افزود که همچنین توسعه همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه، به ویژه با کشورهای عضو بریکس، می‌تواند به تقویت جایگاه ایران در تعاملات مالی منطقه‌ای کمک کند.