گزارش: سرکوب‌های طالبان بازار ارزهای دیجیتال افغانستان را به بن‌بست رسانده است

چین‌آلیسیس (Chainalysis) که یکی از شناخته‌شده‌ترین مجموعه‌های فعال در زمینه تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به شبکه‌های بلاک چینی است، اخیراً گزارشی در رابطه با شرایط بازار ارزهای دیجیتال خاورمیانه و آفریقای شمالی منتشر کرده و در آن گفته است با اینکه این منطقه جغرافیایی احتمالاً یکی از کوچک‌ترین بازارهای فضای ارز دیجیتال در سال ۲۰۲۲ محسوب می‌شود، سریع‌ترین رشد را در مقایسه با سایر مناطق جهان به خود اختصاص داده است.

با وجود رشد کلی صنعت ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف خاورمیانه و آفریقای شمالی در یک سال گذشته، یک کشور شرایطی کاملاً متفاوت و نوعی رکود را در این مدت تجربه کرده است؛ افغانستان.

افغانستان که در رده‌بندی سال ۲۰۲۱ پذیرش ارزهای دیجیتال چین‌آلیسیس میان ۱۵۴ کشور از سراسر جهان رتبه بیستم را به خود اختصاص داده بود، از زمان روی کار آمدن حکومت طالبان در این کشور در اوت سال ۲۰۲۱ (مرداد ۱۴۰۰) به قعر رده‌بندی چین‌آلیسیس سقوط کرده است.

کمتر از دو ماه پیش و به دستور مقامات طالبان، چندین صرافی ارز دیجیتال تعطیل و افرادی نیز به جرم خریدوفروش این دارایی‌ها دستگیر شدند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان نیز استفاده از ارزهای دیجیتال را برابر با قمار دانسته و آن را حرام اعلام کرده است.

بررسی‌های محققان چین‌آلیسیس نشان می‌دهد در ماه‌های اوت و سپتامبر سال ۲۰۲۱ (مرداد و شهریور ۱۴۰۰)، درست بعد از سلطه طالبان بر افغانستان، فعالیت‌های درون‌زنجیره‌ای مربوط به کاربران ساکن این کشور به اوج خود رسیده است. از نوامبر ۲۰۲۱ (آبان ۱۴۰۰) تا به امروز اما، ارزش تراکنش‌های درون‌زنجیره‌ای دریافتی کاربران ساکن این کشور در هر ماه به‌طور متوسط کمتر از ۸۰٬۰۰۰ دلار برآورد شده است.

گفتنی است ارزش تراکنش‌های دریافتی کاربران ساکن افغانستان پیش از سلطه طالبان بر این کشور به‌طور متوسط ۶۸میلیون دلار در ماه بوده است که اختلاف فاحشی با آمار ماه‌های پس از سلطه طالبان دارد.

سرکوب‌های طالبان در این مدت تأثیر وحشتناکی بر صنعت ارزهای دیجیتال افغانستان داشته است. محققان چین‌آلیسیس می‌گویند با شرایط فعلی این کشور، افراد فعال در زمینه خریدوفروش ارزهای دیجیتال ساکن افغانستان تنها سه گزینه پیش روی خود دارند؛ فرار از کشور، خودداری از خریدوفروش ارزهای دیجیتال یا پذیرفتن خطر دستگیرشدن توسط مأموران طالبان.

یک منبع ناشناس در رابطه با سهم فعالیت‌های قانونی و غیرقانونی مرتبط با ارزهای دیجیتال در افغانستان، در مصاحبه با چین‌آلیسیس گفته است:

تنها بخش کوچکی از فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال افغانستان [که همچنان ادامه دارد] به جوانانی مربوط می‌شود که چند صد دلاری سرمایه [برای تریدکردن] در اختیار دارند و می‌توانم بگویم برای باقی و بیشتر این فعالیت‌ها تنها کاربردی که مشاهده کرده‌ام پول‌شویی بوده است. یعنی منبع این پول‌های غیرقانونی بوده و بخش زیادی از آن بابت پرداخت رشوه یا پول مواد مخدر است.

با وجود این، منبع ناشناس چین‌آلیسیس همچنان معتقد است که ارزهای دیجیتال می‌توانند عاملی مفید برای افغانستان و راهی برای ارائه خدمات به افرادی باشند که به بانک‌ها و مؤسسات مالی دسترسی ندارند و به‌دنبال راهی برای حفظ ارزش دارایی‌ها و ابزاری مناسب برای پرداخت‌‌های خود هستند. او می‌گوید مشکل اصلی امروز افغانستان این است که به‌کارگیری این فناوری در این کشور برای مواردی که گفته شد، بسیار سخت است؛ آن هم با در نظر گرفتن این نکته که تعداد کمی از مردم افغانستان به گوشی‌های هوشمند دسترسی دارند و شبکه‌های ارتباطی در این کشور بسیار پراکنده است.

این منبع ناشناس می‌گوید:

تقریباً در هرجایی از افغانستان می‌توانم از دلار آمریکا [به‌صورت مستقیم] استفاده کنم. حتی اگر یک گاری کنار جاده باشد که سیب‌زمینی می‌فروشد، صددرصد مطمئن هستم که از من دلار قبول می‌کند. در ازای دلار به من پولی پرداخت نمی‌کنند؛ اما همیشه آن را [برای خرید کالا] می‌پذیرند، چون درک کرده‌اند که نرخ ارز در این کشور نوسان می‌کند. یک راه‌حل مبتنی بر ارزهای دیجیتال در چنین شرایطی به کار می‌آید؛ اما همیشه وقتی طرحی در حال برنامه‌ریزی است، موانعی که گفته شد نادیده گرفته می‌شوند. آن‌قدر تفاوت میان طرح‌های ارائه‌شده [برای افغانستان] و واقعیت زیاد است که معمولاً هیچ‌وقت به نتیجه نمی‌رسند.

با بلایی که طالبان سر صنعت ارزهای دیجیتال افغانستان آورده و شرایطی که به وجود آمده است، بعید به نظر می‌رسد که در آینده حتی تلاشی برای ارائه طرح‌های مبتنی بر ارزهای دیجیتال در افغانستان انجام شود؛ چه برسد به اینکه این طرح‌ها اجرایی شوند. با این حال، کسانی که موفق شوند به‌صورت مخفیانه به ارزهای دیجیتال دسترسی پیدا کنند، ممکن است بتوانند خود را در برابر آن دسته از شوک‌های اقتصادی که در سایر کشورها نیز مشاهده می‌شود، بیمه کنند.