از ایران تا ژاپن؛ وضعیت ارزهای دیجیتال ملی در آسیا چگونه است؟

مدتی است که راه‌اندازی و عرضه ارز دیجیتال ملی به دغدغه مقامات بسیاری از کشورهای سراسر جهان تبدیل شده است. برخی کشورها مانند چین این کار را با هدف کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا انجام می‌دهند و عده‌ای دیگر به‌دنبال راهی برای ارائه روش‌های پرداختی آسان‌تر و بهینه‌تر هستند. اما روند پیاده‌سازی ارزهای دیجیتال ملی در آسیا، بزرگ‌ترین قاره جهان، تاکنون چگونه بوده است و چه سرنوشتی در انتظار این پروژه‌های نوپاست؟

به گزارش کوین تلگراف، افزایش توجه نسبت به ارزهای دیجیتال تعدادی از دولت‌ها را وادار کرده است که جایگزین‌های دیجیتال خود را ایجاد کنند. در چند سال گذشته، کشورهای مختلف به ارزهای دیجیتال ملی یا همان «نسخه دیجیتال ارزهای فیات منتشر‌شده از سوی دولت» علاقه نشان داده‌اند.

با توجه به ظرفیت دولت‌ها برای استفاده از فناوری بلاک چین جهت تسهیل اجرای سیاست‌های مالی ساده‌سازی‌شده، ارزهای دیجیتال ملی با برخورداری از ویژگی‌های مربوط به حریم شخصی و حتی ارائه خدمات بانکی برون‌مرزی به مناطقی که دسترسی به خدمات بانکی ندارند، همواره توجه بیشتری را از سوی دولت‌های مختلف جهان به سمت خود جلب می‌کنند.

بررسی‌هایی که تاکنون انجام گرفته است نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد بانک‌های مرکزی در حال تحقیق درباره ارزهای دیجیتال ملی هستند. برخی از آنها بر روی مرحله اثبات مفهوم پروژه خود کار می‌کنند که در نهایت می‌تواند به معرفی یک طرح کاملاً عملیاتی منجر شود. از بین بانک‌های مرکزی بررسی‌شده ۱۰ درصد آنها در نظر دارند نسخه ارز دیجیتال ملی خود را که برای پرداخت‌های خرد طراحی شده است تا ۳ سال آینده عرضه کنند و ۲۰ درصد دیگر هم این کار را تا ۶ سال آینده انجام خواهند داد.

در آسیا این تلاش‌ها با انتشار اولین ارز دیجیتال ملی جهان در چین همراه بود که اجرای آن پس از ایجاد یک کارگروه ویژه در سال ۲۰۱۴ آغاز شد. بانک مرکزی چین در سال ۲۰۱۶ یک مؤسسه ویژه ارز دیجیتال خود تأسیس کرد که یک نمونه اولیه از ارز دیجیتال ملی این کشور را توسعه داد.

بانک‌های مهم آسیایی علاقه زیادی به ارزهای دیجیتال ملی نشان داده‌اند و گزارش‌ها نشان می‌دهد بانک‌های مرکزی تایلند، هنگ کنگ و چین در تلاش برای ایجاد یک فناوری دفتر کل دیجیتال (DLT) هستند که به‌منظور ایجاد یک نمونه اولیه از ارز دیجیتال ملی جهت کاهش اختلافات برون‌مرزی طراحی شده است.

در ادامه این مطلب برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال ملی قاره آسیا را بررسی خواهیم کرد و پیش از همه سری به ارز دیجیتال ملی ایران خواهیم زد.

ایران

مقامات ایران در سال‌های اخیر بارها به مسئله عرضه و راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی اشاره کرده‌اند. اما در یک سال گذشته با توجه به رشد بازار ارزهای دیجیتال و افزایش محبوبیت این کلاس دارایی میان سرمایه‌گذاران ایرانی، دستگاه‌های اجرایی و نظارتی موضوع ارز دیجیتال ملی را جدی‌تر از قبل دنبال می‌کنند.

چند روز پیش علی صالح‌آبادی، رئیس جدید بانک مرکزی، اعلام کرد که ارز دیجیتال ملی ایران در آینده به‌صورت آزمایشی عرضه و راه‌اندازی می‌شود. او گفته بانک مرکزی در حال بررسی این موضوع است و کارگروهی هم در این زمینه با همکاری کمیسیون اقتصادی مجلس تشکیل شده است.

تاکنون مقامات جزئیات بیشتری را در رابطه با پروژه ارز دیجیتال ملی ایران منتشر نکرده‌اند، اما اگر وعده رئیس بانک مرکزی بر خلاف مطالبی که پیش از این در رابطه با ارز دیجیتال ملی ایران منتشر شده است، تحقق یابد، احتمالاً تا چند سال دیگر شاهد عرضه ارز دیجیتال ملی ایران خواهیم بود.

چین

چین که در میان برترین اقتصادهای جهان قرار دارد، کارایی ارزهای دیجیتال ملی را با انتشار یوان دیجیتال پذیرفته است. یوان دیجیتال یک پروژه ارز دیجیتال ملی است که بانک مرکزی چین آن را منتشر کرده است.

یوان دیجیتال چین که در این کشور با نام سیستم پرداخت الکترونیکی ارز دیجیتال (DCEP) شناخته می‌شود، قرار است به‌طور کامل جایگزین پرداخت‌های نقدی شود و از آوریل ۲۰۲۰ (فروردین ۹۹) در شهرهای بزرگ چین عرضه شده است.

یوان دیجیتال با وجود پشتیبانی از برخی ویژگی‌های مربوط به ناشناس ماندن، به‌صورت اپلیکیشن روی تلفن‌های همراه هوشمند ثبت شده و از سوی دولت چین کنترل و ردیابی می‌شود؛ این یعنی دولت می‌تواند هر حسابی را که می‌خواهد مسدود کند.

شاید یکی از مزایای این سیستم پرداختی این باشد که کاربران می‌توانند در شبکه یوان دیجیتال تراکنش‌های اشتباه را بازیابی یا تصحیح کنند؛ این یکی از ویژگی‌هایی است که در ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین وجود ندارد.

با شکل‌گیری ارز دیجیتال ملی چین، کشورهای مختلف به‌ویژه آمریکا تا حد زیادی نگران این موضوع شده‌اند که ابتکار ارز دیجیتال ملی به چین کمک کند تا نظارت بر شهروندان و شرکت‌های خصوصی را شدیدتر کند.

همچنین این اقدام را می‌توان به‌عنوان تلاشی برای از میان برداشتن سلطه دلار آمریکا در تجارت بین‌المللی دانست. با این حال استفاده از یوان دیجیتال چین تا حد زیادی محدود به همین کشور است و تلاش‌های قابل‌توجهی از سوی کشورهای آسیایی برای استفاده بین‌المللی از ارز دیجیتال ملی چین دیده نشده است.

هنگ کنگ

بانک مرکزی هنگ کنگ به‌تازگی وایت پیپری منتشر کرده است که در آن طرح‌هایی جهت آزمایش مزایای ارز دیجیتال ملی در پرداخت‌های خرد برای بازارهای برون‌مرزی مورد بررسی قرار گرفته است.

هنگ گنک اکنون به‌صورت یک کشور واحد و دو قالب سیستم اداره می‌شود که در آن سیستم مالی و قضایی خود را جدا از چین حفظ می‌کند. با این حال بانک مرکزی هنگ کنگ برای بررسی توسعه زیرساخت‌های ارز دیجیتال ملی خود یا همان «دلار دیجیتال هنگ کنگ»، با بانک مرکزی چین همکاری می‌کند.

بر اساس این وایت پیپر «معماری ارائه‌شده در دلار دیجیتال هنگ کنگ یک مدل توزیع دو لایه انعطاف‌پذیر و کارآمد از یک ارز دیجیتال ملی را نشان می‌دهد که امکان انجام تراکنش‌ها با حفظ حریم خصوصی، ردیابی و همگام‌سازی دفاتر کل برون‌مرزی را فراهم می‌کند».

این وایت پیپر نتیجه تحقیقات مهم‌ترین نهاد مالی هنگ کنگ درباره ارزهای دیجیتال ملی است که از سال ۲۰۱۷ و با حمایت پراجکت لاین راک (Project LionRock) انجام می‌شود. بانک مرکزی هنگ هنگ در پروژه خود به نظر متخصصان دانشگاهی و صنعتی هم توجه کرده است و در نظر دارد بررسی‌های بیشتری برای مطمئن‌شدن از آمادگی ارز دیجیتال ملی در پرداخت‌های خرد و کلان انجام دهد.

همچنین بخوانید: نابودی اقتصاد جهان با پول‌های دولتی: ابرتورم روم باستان و شباهت آن به امروز

کره جنوبی

بانک مرکزی کره جنوبی در آخرین اقدام خود جهت انتشار ارز دیجیتال ملی این کشور، به‌دنبال یک شریک در حوزه فناوری است تا آنها را در آزمایش برنامه ارز دیجیتال ملی که قرار است تا پایان سال جاری میلادی اجرایی شود، همراهی کند.

بانک مرکزی کره جنوبی در گزارشی که ماه فوریه (بهمن ۹۹) منتشر کرد، برنامه‌هایی را برای آزمایش و توزیع وون دیجیتال اعلام کرد. در این برنامه چالش‌هایی قانونی که انتشار یک ارز دیجیتال دولتی با آن مواجه می‌شود مشخص شده است.

صرف‌نظر از انتخاب یک شریک فعال در حوزه فناوری برای کمک به این پروژه، بانک مرکزی کره جنوبی اعلام کرده است که ارز دیجیتال ملی این کشور ابتدا در یک محیط آزمایشی محدود عملیاتی خواهد شد تا عملکرد و امنیت آن بررسی شود.

بر اساس اظهارات پیشین یکی از مقامات بانک مرکزی کره جنوبی، تعداد تراکنش‌های نقدی این بانک در حال کاهش است و این نهاد دولتی در حال برداشتن گام‌هایی در جهت آماده‌سازی خود برای همگام‌شدن با تغییرات احتمالی سیستم‌های پرداختی سراسر جهان است.

فیلیپین

بانک مرکزی فیلیپین در تابستان ۲۰۲۰ بررسی راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود را با تشکیل یک کارگروه برای مطالعه درباره این موضوع آغاز کرد.

این نهاد دولتی در یک نشست مجازی تأیید کرد که کمیته‌ای برای بررسی ارز دیجیتال ملی تشکیل شده است. در این جلسه بنجامین دیوکنو (Benjamin Diokno)، رئیس کل بانک مرکزی فیلیپین، توضیح داد که امکان‌سنجی و ارزیابی سازوکارهای سیاست انتشار یک ارز دیجیتال ملی در حال انجام است.

مانند بیشتر دولت‌ها و مؤسسات مالی سنتی، مقامات دولت فیلیپین هم از اینکه به اهمیت فناوری بلاک چین اقرار کنند، ابایی ندارند.

دیوکنو گفته است:

ارز دیجیتال همیشه برای ما فراتر از یک دارایی بوده و بیشتر فناوری بلاک چین که زیربنای آن است [مورد توجه قرار می‌گیرد].

در راستای این اظهارات، خزانه‌داری این کشور با همکاری صرافی فیلیپینی «PDAX» و یونیون بانک (UnionBank)، یک اپلیکیشن موبایلی راه‌اندازی کرد که با استفاده از فناوری بلاک چین ساخته شده و هدف آن توزیع اوراق قرضه خزانه‌داری دولتی است.

با این حال چند ماه بعد شاهد آن بودیم که بانک مرکزی فیلیپین احتمال انتشار قریب‌الوقوع ارز دیجیتال ملی این کشور را رد کرد. بانک مرکزی این کشور با اشاره به این موضوع که باید بررسی و مطالعه بیشتری در این زمینه انجام شود، گفت که برنامه تحقیق درباره ارزهای دیجیتال ملی، تاکنون توانسته از بررسی موارد استفاده ثابت‌شده در بخش خصوصی و دیگر کاربردهای صنعتی این ارزها بهره‌مند شود.

سنگاپور

مرجع پولی سنگاپور از سال ۲۰۱۶ در حال بررسی نوآوری‌های مربوط به ارزهای دیجیتال ملی است و اکنون به‌دنبال شرکای تجاری جهت کمک به توسعه پروژه ارز دیجیتال ملی خود است.

سنگاپور توانسته با راه‌اندازی چالش‌ها و رقابت‌هایی جهت کشف راهکار و کمک به توسعه ارز دیجیتال ملی این کشور برای تراکنش‌های خرد، راه‌حل‌های متنوعی را با مشارکت بیش از ۳۰۰ نفر ارائه کنند.

اقدام سنگاپور در انتشار ارز دیجیتال ملی به‌صورت یک پروژه مشترک با مؤسسه‌ای به‌ نام پراجکت دانبار (Project Dunbar) آغاز شد. این شرکت کاملاً بر روی طراحی ارز دیجیتال ملی سنگاپور برای تراکنش‌های خرد داخلی متمرکز شده است.

بانک مرکزی سنگاپور بلافاصله پس از آن اعلام کرد که برای مشارکت‌کنندگان در طرح ارائه ایده برای ارز دیجیتال ملی این کشور جوایز نقدی در نظر گرفته است. شرکت‌کنندگان مرحله نهایی این چالش هم گروه بانکی ای‌ان‌زد (ANZ)، بانک استاندارد چارترد (Standard Chartered)، مؤسسه کریتئو (Criteo)، سورامیتسو (Soramitsu) و اچ‌اس‌بی بانک (HSB Bank) بودند.

مقامات سنگاپور در سال ۲۰۲۱ موضع خوب خود را در برابر فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال حفظ کردند و مجوزهایی به صرافی‌های ارز دیجیتال دادند تا بتوانند مانند سایر ارائه‌دهندگان خدمات پرداختی در این کشور فعالیت کنند.

کامبوج

پروژه ارز دیجیتال ملی کامبوج که پراجکت باکونگ (Project Bakong) نام دارد، احتمالاً یکی از معدود ارزهای دیجیتال ملی طراحی‌شده برای تراکنش‌های خرد باشد که به‌طور کامل عملیاتی شده است. پروژه انتقال پول با استفاده از فناوری بلاک چین این کشور، رسماً در اکتبر ۲۰۲۰ (مهر ۹۹) راه‌اندازی شد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد تا ژوئن ۲۰۲۱ (تیر) این پروژه بیش از ۲۰۰,۰۰۰ کاربر جذب کرده و به‌طور غیرمستقیم به بیش از ۵ میلیون کاربر دسترسی پیدا کرده است. علاوه بر این، پروژه ارز دیجیتال ملی کامبوج در نیمه اول سال ۲۰۲۱ از ۱.۴ میلیون تراکنش به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار میزبانی کرده بود.

ارز دیجیتال ملی کامبوج که بر روی یک پلتفرم هایپر لجر (Hyper Ledger) توسعه یافته، دارای قابلیت اتصال به موبایل است و این امکان را به کاربران می‌دهد تا به مؤسسات مالی متصل شوند و بدون نیاز به یک نهاد متمرکز برای تسویه تراکنش‌ها، پرداخت‌های خود را انجام دهند.

صرف‌نظر از اهداف اعلام‌شده برای استفاده از این ارز دیجیتال ملی در جهت قطع وابستگی به دلار آمریکا، مقامات کامبوج اعلام کردند که برنامه‌هایی برای بررسی قابلیت انجام تراکنش‌های برون‌مرزی از طریق همکاری با بانک مرکزی تایلند و بزرگ‌ترین بانک مالزی در حال انجام است.

ژاپن

بانک مرکزی ژاپن در اکتبر ۲۰۲۰ (مهر ۹۹) همکاری خود را با گروهی متشکل از ۷ بانک مرکزی دیگر برای انتشار گزارشی جهت بررسی ارزهای دیجیتال ملی آغاز کرد.

بانک مرکزی ژاپن از آن زمان تاکنون مرحله اثبات مفهوم را برای آزمایش عملکرد محوری ارز دیجیتال ملی خود آغاز کرده است. در حالی که قرار بود فاز آزمایشی تا پایان ماه مارس سال جاری میلادی (اسفند) به پایان برسد، مقامات هیئت ژاپنی اعلام کردند که یِن دیجیتال باید با سایر ارزهای دیجیتال ملی سازگار باشد و بانک مرکزی ژاپن هنوز بر روی عملکردهای کلیدی این پروژه کار می‌کند.

قابلیت انجام تراکنش به صورت آفلاین، یکی از ویژگی‌هایی است که مقامات ژاپنی خواستار آن هستند؛ به‌طوری که این کشور تلاش می‌کند ارز دیجیتالی ایجاد کند که با توجه به آسیب‌پذیری ژاپن در برابر بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل و سونامی، در برابر اختلالات و قطعی اینترنت مقاوم باشد.

معاون پارلمانی ژاپن در امور خارجه در آغاز سال ۲۰۲۰ گفت که پروژه ارز دیجیتال ملی ژاپن می‌تواند یک سرمایه‌گذاری مشترک با شرکای دولتی و خصوصی باشد تا اهداف این کشور با تغییرات جهانی مربوط به فناوری‌ها مالی هم‌سو شود.

تایلند

تایلند از سال ۲۰۱۹ به بانک مرکزی هنگ کنگ پیوست تا ارز دیجیتال ملی خود را که در پرداخت‌های برون‌مرزی مؤسسات مالی هر دو کشور استفاده می‌شود، آزمایش کند.

بر اساس بیانیه بانک مرکزی تایلند، «توسعه ارز دیجیتال ملی یک نقطه عطف کلیدی با پتانسیل تغییر زیرساخت مالی این کشور و در نهایت یک چشم‌انداز مالی است که می‌تواند تغییرات زیادی در نقش بسیاری از ذینفعان ایجاد کند».

بانک مرکزی تایلند هم مانند دیگر نو‌آوری‌های صورت گرفته در زمینه ارزهای دیجیتال ملی، به‌دنبال مشورت با عموم مردم، بخش خصوصی، دولتی و دریافت بازخورد درباره توسعه و عرضه ارز دیجیتال ملی خود در تراکنش‌های خرد است.

بانک مرکزی تایلند قصد دارد طرح‌های آزمایشی استفاده از ارز دیجیتال ملی خود را در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۲ آغاز کند.

ویتنام

دولت ویتنام پیش از این از بانک مرکزی این کشور خواسته بود تا درباره ارزهای مبتنی بر بلاک چین تحقیق کند. به‌ نظر می‌رسد که ویتنام به فهرست در حال افزایش کشورهایی پیوسته که با وجود موضع سخت‌گیرانه قبلی نسبت به ارزهای دیجیتال، به‌دنبال ایجاد ارز دیجیتال ملی خود است.

وزارت دارایی ویتنام در ماه مه سال ۲۰۲۰ (اردیبهشت ۹۹)، درست هنگامی که رشد محبوبیت ارزهای دیجیتال در این کشور به سطح بالایی رسیده بود، برنامه‌هایی را جهت تحقیق و تدوین یک قانون نظارتی برای صنعت ارز دیجیتال اعلام کرد.

با توجه به فوایدی که ارز دیجیتال ملی برای یک کشور کوچک در سیستم مالی جهانیِ تحت سلطه دلار آمریکا دارد، دولت ویتنام در ماه ژوییه (تیر) تصمیم گرفت در کنار برنامه‌های خود برای عرضه یک ارز دیجیتال ملی آزمایشی، درباره این ارزها تحقیق کند.